Δ.Ν.Τ: Φάρμακο ή δηλητήριο;
Ελλάδα 2010. Ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, σ’ ένα διάγγελμα προς τους πολίτες, ανακοινώνει την προσφυγή της χώρας στην αγκαλιά «σωτηρίας» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ο ήδη ζαλισμένος λαός από όρους όπως spreads, επιτόκια, διεθνείς κερδοσκόπους, έχει ακόμα έναν όρο να επεξεργαστεί. Το ΔΝΤ. Κι η αλήθεια είναι πως πριν ακόμα αρχίσει να το επεξεργάζεται, άρχισε να πονάει από τη «θεραπεία» του αρχίατρου ΔΝΤ και του ιατρικού του συμβουλίου κάπου εκεί στας Ευρώπας. Πονούσε και αναρωτιόταν μήπως αυτό που του πρότειναν ως φάρμακο ήταν τελικά δηλητήριο.
Κύπρος 2012. Η τρόικα βρίσκεται σε γνώριμες γειτονιές. Τις δικές μας. Η Κύπρος, παρά το παράδειγμα της Ελλάδας στο κρεβάτι της εντατικής, εκεί που τη «σώζουν» αλλάζοντάς της χρώμα στα σωληνάκια του ορού, δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη και γίνεται με τη σειρά της ο επόμενος ασθενής της Ευρώπης, που θα εξετάσει το ΔΝΤ. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, ακούγεται σε συζητήσεις, τα πράγματα με το ΔΝΤ θα είναι απλά πολύ χειρότερα από τώρα. Είναι όμως έτσι;
Το πρώτο δεδομένο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι ότι για να φτάσει μια χώρα να ζητήσει τη βοήθεια του ΔΝΤ για τον ά ή β λόγο, έχει πραγματικό πρόβλημα. Και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που πάντοτε μιλά για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας, παραβλέπει να μιλήσει για τα προγράμματα λιτότητας και τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις που θα προωθήσει, ώστε να δημιουργήσει τις, κατά την άποψή του, αναγκαίες προϋποθέσεις για ανάπτυξη. Με άλλα λόγια όσο «καλές» και «αγαθές» προθέσεις κι αν έχει για το μέλλον ο διεθνής οικονομικός οργανισμός, τα άμεσα μέτρα, που συνήθως συνοδεύουν τα δάνειά του, φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα.
Τουλάχιστον αυτό θα μας δείξει μια ιστορική αναδρομή σε κάποιες από τις χώρες που δέχθηκαν ως τώρα την επώδυνη χείρα βοηθείας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ξεκινώντας την αναδρομή μας από το 1976, όπου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καλείται να ενισχύσει τη φθίνουσα οικονομία της Βρετανίας, ερχόμαστε ήδη από τότε αντιμέτωποι με αυστηρές περικοπές δαπανών για την ενίσχυση της στερλίνας, έναντι του δολαρίου. Παρόλο που η βοήθεια του ΔΝΤ στην οικονομία είχε θετικά αποτελέσματα, οι περικοπές αυτές έγιναν η βάση για τη δημιουργία ενός κλίματος ανασφάλειας για τους εργαζόμενους στη Βρετανία, κλίμα που ενισχύθηκε αργότερα με την άνοδο της Μάργκαρετ Θάτσερ (τότε αρχηγού της Αντιπολίτευσης) στην εξουσία, που συνέχισε στο ίδιο πλάνο της λιτότητας.
Με ένα πέρασμα στο Μεξικό το 1995, βρίσκουμε το ΔΝΤ να δανειοδοτεί την κυβέρνηση της χώρας με 30 δισ. δολ. Εξαιτίας των μέτρων που υιοθετήθηκαν, ως συνέπεια του δανείου, οι δείκτες δείχνουν ότι οι πολίτες που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας ξεπέρασαν το 50% και ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 20%, ενώ ακόμα και σήμερα 17 χρόνια αργότερα το Μεξικό δε θεωρείται ο παράδεισος της οικονομικής ανάπτυξης.
Φαίνεται πως για χρόνια το ΔΝΤ προσπαθούσε να διασώσει την οικονομία της Λατινικής Αμερικής, αφού το 1999 φτάνει στην Αργεντινή, που μέχρι σήμερα αποτελεί το πιο ισχυρό παράδειγμα αναποτελεσματικής βοήθειας εκ μέρους του Διεθνούς Οργανισμού. Η κατάρρευση της Αργεντινής φέρει τα αποτυπώματα του ΔΝΤ. Τα σημαντικά προβλήματα στην οικονομία της χώρας προέκυψαν κατά μεγάλο βαθμό από την κυβερνητική απόφαση να διατηρήσει μία κλειδωμένη ισοτιμία του πέσο με το δολάριο Αμερικής. Στα επόμενα χρόνια το δολάριο κάλπασε, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει και το πέσο την υπερτίμηση.
Η διαχείριση της κρίσης στην Αργεντινή προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στο κύρος του ΔΝΤ, το οποίο χορήγησε δάνεια 7,2 δισ. δολ. το 1999 και 39,7 δισ. δολ. το Δεκέμβριο του 2000. Οι πιεστικοί οροί του ταμείου, όμως, για μέτρα λιτότητας οδήγησαν μεταξύ άλλων στη ραγδαία άνοδο της ανεργίας, που εκτινάχθηκε πάνω από το ποσοστό του 40%..
Το Δεκέμβριο του 2001 η κυβέρνηση της Αργεντινής ανακοίνωσε νέα μέτρα, όπως μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% και πάγωμα των καταθέσεων. Η επιβολή μέτρων, σ’ ένα λαό που ήδη είχε βιώσει το πρόγραμμα λιτότητας αρκετό καιρό, προκάλεσε κοινωνική αναταραχή και ακολούθησε παραίτηση της κυβέρνησης, ενώ η νέα κυβέρνηση υπό συνθήκες πανικού κήρυξε πτώχευση. Η Αργεντινή έφτασε στην οικονομική κατάρρευση και εξαθλίωση το 2001 κι ακόμα προσπαθεί να συνέλθει.
Το 2008 ήταν που η Ισλανδία κατάφερε να κάνει τη διαφορά. Είχε κηρύξει πτώχευση και βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ για δάνειο 2.7 δισεκατομμυρίων ευρώ, που άσκησε τρομακτική πίεση στη χώρα να λάβει το δάνειο, όταν τον Απρίλιο του 2009, μετά από πρόωρες εκλογές, οι πολίτες αρνήθηκαν να αναλάβουν το βάρος να πληρώσουν 3 δις ευρώ για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος. Τα πολιτικά κόμματα αναγκάστηκαν να «συμπορευτούν» με την άποψη των πολιτών. Ο πρωθυπουργός Όλαφ Ραγκνάρ Γκρίμσον αρνήθηκε να επικυρώσει το σχετικό νόμο και προχώρησε σε δημοψήφισμα. Το 93% των πολιτών είπε όχι στην πληρωμή των χρεών. H κυβέρνηση αρχίζει δικαστική έρευνα για ευθύνες για την κρίση, ενώ στη συνέχεια αρχίζουν οι συλλήψεις τραπεζιτών και υψηλόβαθμων στελεχών. Ένα σώμα από πολίτες (μη πολιτικούς) εκλέγεται και συντάσσει το νέο σύνταγμα της χώρας. Τέσσερα χρόνια μετά, η πιστοληπτική ικανότητα της Ισλανδίας αναβαθμίζεται, παρ’ όλο που δεν έχει ακόμα ξεφύγει των οικονομικών της προβλημάτων εντελώς.
Το εν εξελίξει «πείραμα» της Ελλάδας!
Η Ελλάδα προσέφυγε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήδη από τον Μάιο του 2010, καθώς βρισκόταν, σύμφωνα με τον τότε πρωθυπουργό της χώρας, ένα βήμα προ της χρεοκοπίας. Αρκετά δάνεια, πολλές «σωτηρίες» και δύο και κάτι χρόνια αργότερα, ο κίνδυνος της χρεοκοπίας είναι ακόμη υπαρκτός για την Ελλάδα, μαζί με την απειλή της εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη. Παράλληλα, η λεγόμενη πραγματική οικονομία της χώρας αιμορραγεί, αφού «αιμορραγούν» και οι τσέπες των πολιτών της χώρας, από χαράτσια και φόρους που έχουν πάρει την ανιούσα, αλλά και από την πρωτοφανή ανεργία στη χώρα, που ενδεικτικά στην ηλικιακή ομάδα των νέων 24 – 35 ετών ξεπερνά το ποσοστό του 50%.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο βρήκε έναν «πολύτιμο σύμμαχο» στην περίπτωση της Ελλάδας. Την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα και τη σκληρή δημοσιονομική πολιτική λιτότητας των Βορειοευρωπαϊκών κρατών. Το ζήτημα της θεραπείας και συμμόρφωσης των χωρών του Νότου, που συχνά παρομοιάζονται με τον «τζίτζικα» του Αισώπου, για τους ίδιους αποτέλεσε μια πρόκληση, την ίδια στιγμή που για τους λαούς του Νότου και κυρίως το λαό της Ελλάδας αποτέλεσε την έναρξη μιας περιπέτειας που μοιάζει να μην έχει τέλος. Περικοπές επιδομάτων και συντάξεων, μείωση του βασικού μισθού στα 496 ευρώ, πάγωμα προσλήψεων στο δημόσιο τομέα και απελευθέρωση των απολύσεων στον ιδιωτικό είναι μόνο λίγα από τα μέτρα που επιβάλλονται τα τελευταία δύο χρόνια στους «ζαλισμένους» στη δίνη της οικονομικής ύφεσης Έλληνες, που έχουν φτάσει σε σημείο να νιώθουν ότι πάνω απ’ όλα αυτό που τους περικόπτουν είναι η αξιοπρέπειά τους.
Στη χώρα που κάποτε ήταν συνώνυμη με τη χαρά της ζωής, το ποσοστό των αυτοκτονιών έχει ανέβει κατά 40% μέσα σε μία διετία, ενώ έχουν πολλαπλασιαστεί όχι μόνο οι άποροι που χρήζουν κοινωνικής βοήθειας, αλλά και οι άστεγοι. Στην Ελλάδα το πέρασμα του ΔΝΤ, που ακόμα δεν έχει δείξει οριστικά αποτελέσματα, σήμανε την καθολική αποδόμηση της μεσαίας τάξης, που ανέκαθεν ήταν ο στυλοβάτης της οικονομίας της χώρας.
Το ΔΝΤ στην Κύπρο
Είναι πολύ νωρίς φυσικά για την όποια εκτίμηση για τα αποτελέσματα της πρόσφατης άφιξης του ΔΝΤ και της Ε.Κ.Τ. στη χώρα μας. Προς το παρόν οι επαφές είναι διερευνητικές, ενώ δεν έχει γίνει λόγος για μέτρα. Ωστόσο, ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι το ποσό του δανεισμού τελικά εκτιμάται πολλαπλάσιο από τον αρχικό στόχο, ενώ εξίσου ανησυχητικός είναι ο συνδυασμός της επιμονής του ΔΝΤ και της Ευρώπης για περιορισμό των κρατικών δαπανών στις χώρες που αποκτούν πρόβλημα χρέους, με το γεγονός ότι η Κύπρος διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό δημόσιου τομέα (και υπαλλήλων) στην Ευρώπη αναλογικά με τον πληθυσμό της. Ωστόσο, μια μικρή χώρα όπως απέδειξε και η Ισλανδία μπορεί να επιμείνει στους δικούς της όρους, κόντρα σε επιταγές που αποδεικνύονται δυσβάσταχτες για την κοινωνία της, ενώ στην Ευρώπη «φυσά» ένας νέος αέρας που θέλει την οικονομική πολιτική να στρέφει τα ώτα της προς την κοινωνία, όπως διαφάνηκε στη σύνοδο κορυφής του περασμένου Ιουνίου με «μπροστάρηδες» την Ιταλία και την Ισπανία. Και αυτές είναι συνθήκες που η Κύπρος σήμερα καλείται να αξιοποιήσει, για να μετατρέψει το άγγιγμα του ΔΝΤ σε «χάδι».
ΔΝΤ και Γυναίκες
Το ΔΝΤ, τουλάχιστον στην Ελλάδα, έχει αφήσει έντονο αποτύπωμα σε ό,τι αφορά στις γυναίκες και την απασχόληση. Με το ποσοστό ανεργίας των γυναικών να έχει φτάσει το 25,7 %, η Ελλάδα κατακτά μια επονείδιστη πρωτιά ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες. Από την άλλη, πλήγμα δέχθηκαν και οι εργαζόμενες γυναίκες στο Δημόσιο τομέα της χώρας, αφού από τη μια δέχθηκαν σημαντικές περικοπές επιδομάτων που μείωσε ραγδαία τις συνολικές αποδοχές τους και από την άλλη η ηλικία συνταξιοδότησής τους ανέβηκε στα 65 έτη.
Τα μέτρα της δημοσιονομικής λιτότητας που έριξαν στα «τάρταρα» την ανάπτυξη στην Ελλάδα, έπληξαν και τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, αφού οι τελευταίες προκηρύξεις για την επιχορήγηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας με πόρους, από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία, «έτρεξαν» το 2011, όπως και σχεδόν όλα τα προγράμματα επιχορηγήσεων στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας.
Στην άλλη πλευρά της τραμπάλας Ελλάδας – ΔΝΤ, η επικεφαλής του διεθνούς οργανισμού, Κριστίν Λαγκάρντ, δηλώνει πως επιθυμεί περισσότερες γυναίκες στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε ποτέ τη θέση της επικεφαλής του ΔΝΤ επιθυμεί η αναλογία των γυναικών εργαζομένων στο ΔΝΤ από το 20% του συνόλου, σήμερα, να ανέλθει σύντομα στο 30%.
«Όταν ήμουν νεότερη, είχα την άποψη -όπως ίσως σήμερα η Άγγελα Μέρκελ- ότι οι γυναίκες δεν έχουν ανάγκη να αυξήσουν την αντιπροσώπευσή τους στους χώρους εργασίας», δηλώνει. «Όμως, έχω πλέον μεταβάλει αυτή την άποψη και επιθυμώ από 20% σήμερα, σύντομα να ανέλθει στο 30% του συνόλου το ποσοστό των γυναικών εργαζομένων στο ΔΝΤ». Εμείς απλά ελπίζουμε να λάβει την άποψή της για την εκπροσώπηση των γυναικών στους χώρους εργασίας, στις επόμενες συζητήσεις της, τόσο με την Ελληνική κυβέρνηση, με την οποία κατά δήλωσή της δεν έχει τη διάθεση να διαπραγματευτεί, όσο και με την Κυβέρνηση της Κύπρου, με την οποία έχει ακόμα να πει πολλά.
της Λίας Παπαϊωάννου
0 comments