Γυναίκα της Ολλανδίας: Οι πιο ευτυχισμένες γυναίκες στον κόσμο
To 2008 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Οι γυναίκες της Ολλανδίας δεν πέφτουν ποτέ σε κατάθλιψη» (‘Dutch Women Don’t Get Depressed’) από την Ellen de Bruin, που έμελε να πυροδοτήσει μια έντονη συζήτηση, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, για τη σχέση μεταξύ των επιλογών του προσωπικού τρόπου ζωής και της κοινωνικοοικονομικής θέσης των γυναικών.
Η Ellen de Bruin ξεκινά ορίζοντας τη στερεότυπη εικόνα της Ολλανδέζας: φυσική ομορφιά με χωρίς ιδιαίτερο γούστο στην εξωτερική εμφάνιση, κυκλοφορεί κατά κόρον με ποδήλατο κουβαλώντας τα ψώνια της, είναι σε θέση να περνά επαρκή χρόνο με τα παιδιά και την οικογένειά της, μπορεί να παρακολουθεί μαθήματα τέχνης μεσοβδόμαδα και να περνά χαλαρά τα απογεύματά της, πίνοντας καφέ με τους φίλους της. Λατρεύει τη δουλειά μερικής απασχόλησης, ακόμα και αν αυτό σημαίνει πως αμείβεται με λιγότερα χρήματα από το σύζυγό της, αλλά είναι ευχαριστημένη που αναλαμβάνει αυτός να πληρώνει τους λογαριασμούς του σπιτιού. Το βιβλίο συνεχίζει σημειώνοντας πως οι Ολλανδέζες κατατάσσονται χαμηλά , σε σύγκριση με τις υπόλοιπες δυτικές χώρες, όσον αφορά στη εκπροσώπησή τους σε υψηλά πόστα στον εργασιακό χώρο και στην κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή, όμως, κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά στην ευτυχία και καλοπέραση. Μια έρευνα του πανεπιστημίου Rotterdam έδειξε πως σε μια κλίμακα από το 1 -10, όπου το 10 εκπροσωπούσε την απόλυτη ικανοποίηση από τη ζωή, οι Ολλανδέζες ήταν στο 7.5, ξεπερνώντας τις Γαλλίδες (6.5), τις Γιαπωνέζες (6.2), τις Αμερικανίδες (6.4), τις Βρετανίδες (7.1), καθώς και τις Ιταλίδες και Ισπανίδες (6.9). Μάλιστα, είναι γεγονός πως σχεδόν όλοι στη χώρα δηλώνουν ευχαριστημένοι με το συγκεκριμένο status quo.
Το κλειδί της ευτυχίας
Η προσωπική επιλογή είναι το κλειδί: στην Ολλανδία οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τους ερωτικούς τους συντρόφους, τη θρησκεία τους, το σεξουαλικό τους προσανατολισμό, είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιούν ελαφρά ναρκωτικά και να μπορούν να εκφράσουν ό,τι σκέφτονται ελεύθερα. Είναι ευρέως γνωστό πως η Ολλανδία χαρακτηρίζεται από τη σεξουαλική απελευθέρωση. Η εκπόρνευση είναι νόμιμη στην περιοχή των κόκκινων φώτων (red-light district) στο Άμστερνταμ, ενώ οι επισκέπτες συχνά μένουν έκθαμβοι από τη σεξουαλική ανεξαρτησία των γυναικών.
Ένα «συστατικό» της γυναικείας ευτυχίας στην Ολλανδία πηγάζει από τη σπουδαιότητα που αποδίδεται στην πυρηνική οικογένεια – ένας θεσμός που επινοήθηκε από τις Κάτω Χώρες και που η επιρροή του είναι τόσο δυνατή που ακόμα και γκέι ζευγάρια τον επιθυμούν. Επιπλέον, στην Ολλανδία, πολύ νωρίτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα, οι νέοι άνθρωποι απέκτησαν τη δυνατότητα να επιλέγουν οι ίδιοι το σύντροφό τους και όχι να τους επιβάλλεται εξαναγκαστικά από την οικογένειά τους. Αυτό, συν το ό,τι οι Ολλανδοί αποφεύγουν σαν οι γάτες το νερό το θεσμό της προίκας και μάλιστα από πολύ παλιά, ιστορικά δηλ., οι νεαροί άντρες και γυναίκες είχαν ίσα δικαιώματα στην κληρονομιά από τους γονείς τους , σημαίνει πως οι γυναίκες δεν αναγκάζονταν να παντρευτούν νωρίς, για να αποκτήσουν χρήματα. «Επομένως, δε συμβάλλει στην ευτυχία το να παντρευτείς νέα», υποστηρίζει η Bruin.
Για τις γυναίκες της Ολλανδίας, η Bruin είχε δηλώσει σε μια συζήτηση στο Άμστερνταμ: «Θεωρούμαστε πολύ σκληρές. Δε γνωρίζουμε πώς να ντυθούμε και δε φημιζόμαστε για τη φιλοξενία μας – αν έρθεις στο σπίτι μας την ώρα του δείπνου, σίγουρα θα διωχθείς με τρόπο. Το πώς ντυνόμαστε καθορίζεται από το πώς είναι οι καιρικές συνθήκες, παρά από το πώς θα γίνουμε πιο σαγηνευτικές στον ανδρικό πληθυσμό. Μετακινούμαστε σχεδόν πάντα με το ποδήλατο και αυτός είναι ο λόγος που δε ντυνόμαστε πολύ κομψά. Και με μια ανεπτυγμένη αίσθηση της ισότητας μεταξύ των φύλων, είμαστε «αυταρχικές» με τους άντρες. Τους δίνουμε διαταγές – είναι πολλές οι ιστορίες αυταρχικών γυναικών και «υποτελών» αντρών». Τη σημερινή εποχή αναμένεται από τους σύγχρονους άντρες να μοιράζονται τις δουλειές του σπιτιού με τη γυναίκα τους, χωρίς να είναι αναγκαίο να τους το επιβάλει. Οι γυναίκες της Ολλανδίας θέλουν τους άντρες τους να τις βοηθούν με τις δουλειές του σπιτιού, για να νιώθουν ίσες απέναντι τους, αλλά θα πρέπει να τις κάνουν, όπως θέλουν οι ίδιες. Και αυτό δεν καταπιέζει τους άντρες, τουναντίον τους αρέσει μια αυταρχική γυναίκα και συγχρόνως οι ίδιες θεωρούν την εικόνα του «μάτσο» άντρα γελοία.
Οι παρατηρήσεις της Bruin υποδηλώνουν πως η αίγλη, η φιλοξενία και η γοητεία δεν αποτελούν προϋποθέσεις για τη γυναικεία ευτυχία. Το ό,τι μεγαλώνουν σε μια πλούσια, βιομηχανοποιημένη κοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στην αίσθηση της ευχαρίστησης των γυναικών της Ολλανδίας, αφού τους δίδονται τα πλεονεκτήματα ενός κοινωνικού δικτύου που επιτρέπει την ισορροπία μεταξύ της εργασιακής και οικογενειακής ζωής. Οι στατιστικές το αποδεικνύουν: 75% των γυναικών της Ολλανδίας εργάζονται part time, περίπου 25 ώρες τη βδομάδα, και οι περισσότερες δεν επιθυμούν πλήρης απασχόληση.
Το δικαίωμα στην εργασία μερικής απασχόλησης και η αίσθηση ελευθερίας
Οι Ολλανδέζες θεωρούνται εξαιρετικά προοδευτικές, σε σύγκριση με τις περισσότερες γυναίκες του κόσμου. Έχουν αξιοζήλευτα αναπαραγωγικά δικαιώματα και τεράστια ποσοστά στην πολιτική συμμετοχή. Εντούτοις, πολύ συχνά συνεισφέρουν ένα πολύ μικρό ποσοστό στο οικογενειακό εισόδημα – το 25% των γυναικών της Ολλανδίας δεν κερδίζουν αρκετά χρήματα για να θεωρούνται οικονομικά ανεξάρτητες. Οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Επειδή όμως αυτές οι διαφορές οφείλονται στο ό,τι οι περισσότερες γυναίκες δουλεύουν part time, δεν προκλήθηκε ο «πόλεμος» μεταξύ των φύλων. Τουναντίον, οι γυναίκες προσπαθούν να προστατέψουν με κάθε τρόπο το δικαίωμά τους στην εργασία μερικής απασχόλησης. Το 2000 ψηφίστηκε ένας νόμος που επιβάλλει πως οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους, χωρίς επιπτώσεις από τους εργοδότες.
Όπως πολλές Ολλανδέζες, η Marie – Louise van Haeren θεωρεί τον εαυτό της ελεύθερη. «Κάθε γυναίκα στην Ολλανδία μπορεί να κάνει ό,τι επιθυμεί με τη ζωή της», υποστηρίζει η Marie-Luise, 52 χρόνων, που ζει λίγο έξω από το Ρότερνταμ και μεταβαίνει στη δουλειά της με το ποδήλατο ή το τρένο 3 μέρες τη βδομάδα σε μια αστυνομική ακαδημία, όπου εργάζεται ως σύμβουλος των μαθητών. Δούλευε part timeολόκληρή της τη ζωή, όπως σχεδόν όλες τις οι φίλες – παντρεμένες και μη, με παιδιά και χωρίς – εκτός από 2-3 γνωστές της που δουλεύουν περισσότερες ώρες, από οικονομική ανάγκη. Η Van Haeren, που δεν ήταν παντρεμένη έως τον περασμένο χρόνο και δεν έχει παιδιά, υποστηρίζει πως δούλευε part time, για να έχει χρόνο να κάνει πράγματα με σημασία για την ίδια, να ζει όπως θέλει εκείνη. Για να μείνει πνευματικά και σωματικά υγιής και χαρούμενη.
Παρόμοιες απόψεις μοιράζεται η πλειοψηφία των γυναικών στην Ολλανδία αξιολογούν την ανεξαρτησία τους πολύ πιο πάνω από την επιτυχία στον εργασιακό χώρο. Μερικές, όπως και η Van Haeren, το βλέπουν ως πρόοδο, απόδειξη της προσωπικής ελευθερίας και υποχρέωσή τους απέναντι στην ισορροπία της ζωής.
Οι αντικρουόμενες απόψεις
Υπάρχουν και μερικές βέβαια που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας πως οι γυναίκες έπαψαν πια να αναζητούν την ισότητα στον εργασιακό χώρο. Η συγγραφέας και οικονομολόγος Heleen Mees, για παράδειγμα, υποστηρίζει πως η τυπική γυναίκα της Ολλανδίας έγινε αδιάφορη. Η Mees είναι υπεύθυνη ενός οργανισμού που ονομάζεται «Women on Top», που αγωνίζεται για την ώθηση των γυναικών σε πιο φιλόδοξες καριέρες και τονίζει πως η μερικής απασχόλησης εργασία είναι ίσως η σημαντικότερη αιτία για τις μισθολογικές διαφορές. Έπειτα είναι και θέμα αρχής. «Νομίζω πως οι γυναίκες με ανώτερες σπουδές έχουν ηθική υποχρέωση να αναλάβουν υψηλές θέσεις, να θέσουν το παράδειγμα με τις επιλογές τους», υποστηρίζει η Mees. «Όταν οι γυναίκες απλά μένουν στο σπίτι ή σε δουλειά μερικής απασχόλησης, δεν κατακτούν την κορυφή και θέτουν κακό παράδειγμα για τα παιδιά τους και τα παιδιά των παιδιών τους».
Οι Ολλανδέζες, όμως, φαίνεται να κλείνουν τα αυτιά σε τέτοια καλέσματα. Όταν ερωτήθηκαν αν επιθυμούσαν να αυξήσουν τις ώρες εργασίας τους, μόνο το 4% απάντησε θετικά. Γυναίκες όπως η Van Haeren δηλώνουν ανοιχτά ότι δεν είναι αναγκαίο το κίνημα. «Ο φεμινισμός δεν είναι απαραίτητος πια. Όπως το βλέπω εγώ, ήταν απαραίτητος στο παρελθόν», υποστηρίζει.
Δικαιολογημένα, η αντίληψη ότι υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ της σχετικής αδυναμίας των γυναικών και της ευτυχίας εξοργίζει τη Ηeleen Mees. Ωστόσο, άλλοι αντιμετωπίζουν τη συσχέτιση διαφορετικά, υποστηρίζοντας πως οι Ολλανδέζες κατάφεραν να σπάσουν το φαύλο κύκλο της ενοχής, που παγιδεύει άλλες δυτικές κοινωνίες, να αγκαλιάσουν μια προοδευτική μορφή ισορροπίας εργασίας και οικογένειας. Η δημοσιογράφος Sarah Sands γράφει: «Ίσως οι γυναίκες της Ολλανδίας είναι ευτυχισμένες, επειδή δεν αισθάνονται ενοχή που υπολείπονται της τελειότητας». Δε φιλοδοξούν κορυφαίες θέσεις, επειδή δε θέλουν να ενθαρρύνουν τις αξίες των επιχειρησιακών μοντέλων της σύγχρονης εποχής. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα σιωπηλό κίνημα αντίστασης. Ίσως το τέταρτο κύμα του φεμινισμού. Προστατεύουν τον εαυτό τους από το ενδεχόμενο να ξυπνήσουν μια μέρα και να συνειδητοποιήσουν πως η ζωή δεν είναι μόνο η προσπάθεια για περισσότερο υλικό πλούτο ή δύναμη. Οι περισσότερες γυναίκες θέλουν να μείνουν υγιείς, ευτυχισμένες και χαλαρές.
Η Eline Duterlo συμφωνεί. «Νομίζω ότι απλά οι γυναίκες δεν αναζητούν την εκπλήρωση του 100% των δυνατοτήτων τους στον εργασιακό χώρο. Οι γυναίκες βλέπουν τον εαυτό τους σε πολύ διαφορετικούς ρόλους , που θεωρούν πιο σημαντικούς, όπως να είναι καλές φίλες, κόρες, μητέρες, αδερφές. Γι’ αυτό δεν είναι 100% ανταγωνιστικές να φτάσουν στην κορυφή. Επειδή βαθιά μέσα τους δεν ενδιαφέρονται πραγματικά γι’ αυτό».
Επιλογή και όχι ανάγκη
Αναμφίβολα, όμως, οι κοινωνικές δομές παίζουν ρόλο στο τι επιλογές είναι διαθέσιμες. Γενναιόδωρα κοινωνικά προγράμματα καθιστούν δυνατό για μια οικογένεια να τα βγάζει πέρα αρκετά καλά με ένα μόνο εισόδημα. Την ίδια στιγμή, όμως, μια τάση κοινωνικού συντηρητισμού συνεχίζει να υφίσταται στην Ολλανδία. Η φύλαξη των παιδιών κοστίζει πολύ ακριβά, τα καταστήματα κλείνουν στις 6 μμ. τις καθημερινές, ενώ τις Κυριακές είναι εντελώς κλειστά. Επομένως, είναι αρκετά δύσκολο για μια γυναίκα να εργάζεται σε πλήρη απασχόληση και να μεγαλώνει την οικογένειά της. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να θεωρηθεί η κυριότερη αιτία του φαινομένου, αφού το 62% των γυναικών που εργάζονται part time δεν έχουν μικρά παιδιά στο σπίτι, και οι μητέρες πολύ σπάνια αυξάνουν τις εργασιακές τους ώρες, ακόμα και όταν τα παιδιά τους εγκαταλείπουν το σπίτι. Επομένως, είναι καθαρά θέμα επιλογής και όχι τόσο εξ ανάγκης.
«Κοιτάζουμε το χώρο των επιχειρήσεων, ένας ανδροκρατούμενος χώρος, και σκεφτόμαστε πως θα μπορούσαμε να πετύχουμε, αν θέλαμε», λέει η Maaike van Lunberg, συντάκτρια εφημερίδας. «Αλλά προτιμούμε να απολαύσουμε τη ζωή». Οι γυναίκες της Ολλανδίας βλέπουν με σκεπτικισμό την ιεραρχία στον εργασιακό χώρο και δε ζηλεύουν γενικά όσους ανεβαίνουν τις θέσεις.
Η άρνηση των γυναικών να αναζητήσουν επιπλέον ώρες έχει μπερδέψει τους οικονομολόγους. Τα Ηνωμένα Έθνη, με την υποψία πως κάτι κρατούσε τις γυναίκες μακριά από τις εργασίες πλήρης απασχόλησης, ξεκίνησε μια έρευνα για να ερευνήσει αν η Ολλανδία ήταν σε συμμόρφωση με τη συνθήκη των δικαιωμάτων των γυναικών. Μια ολοκληρωμένη μελέτη του 2009 από τους Alison L booth & Jan C. Van Ours ερεύνησε το ποσό των ωρών που περνούν οι γυναίκες της Ολλανδίας στη δουλειά, σε σύγκριση με τις ώρες που περνούν οι γυναίκες άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Οι ερευνητές θεώρησαν δεδομένο πως η εργασία μερικής απασχόλησης ήταν λιγότερο επιθυμητή, αλλά τελικά επιβεβαίωσαν πως οι Ολλανδέζες δεν επιθυμούν να αφιερώσουν περισσότερη ώρα στο γραφείο. Η έρευνα έδειξε πως οι προσπάθειες για να ωθήσουν περισσότερες γυναίκες στις εργασίες πλήρης απασχόλησης είναι καταδικασμένες σε αποτυχία, επειδή κανείς δεν το επιθυμεί αυτό. Τόσο οι γυναίκες, όσο και οι σύντροφοι τους και οι εργοδότες τους είναι ικανοποιημένοι με την ολλανδική μερικής απασχόλησης κουλτούρα εργασίας για τις γυναίκες.
της Στέλλας Παναγιώτου
0 comments