Μια φορά κι έναν καιρό...
Μπορεί σήμερα τα παιδιά να έχουν πολλές επιλογές για να περνούν όμορφα το χρόνο τους, λίγες όμως από αυτές προσφέρουν παράλληλα και ερεθίσματα που τα βοηθούν να διαμορφώσουν το χαρακτήρα τους. Τα κλασικά παραμύθια χαρίζουν ευχάριστες στιγμές και ταυτόχρονα μεταφέρουν σπουδαία μηνύματα.
«Η φαντασία στο μεγαλείο της»
Πρόκειται για την προφορική διήγηση της ζωής κάποιων ανθρώπων που βασίζεται σε απίθανα γεγονότα και σκοπό έχει κυρίως να ψυχαγωγήσει. Βασικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού είναι πως το φυσικό στοιχείο συνυπάρχει με το υπερφυσικό (π.χ. το φεγγάρι αποκτά ανθρώπινη μορφή), το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές χρησιμοποιούν απλή γλώσσα, αλλά και το ότι οι πληροφορίες για τη ζωή τους είναι οι απαιτούμενες για την πλοκή της ιστορίας. Διαφέρει από το μύθο, γιατί αυτός έχει ιερό χαρακτήρα, μιλά για πράξεις Θεών και αφορά την καταγωγή, τις ρίζες κάποιου λαού. Επίσης, διαφέρει και από την παράδοση, διότι αυτή αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο ή τόπο και είναι πιστευτή.
Στα παραμύθια συναντούμε συνήθως στοιχεία που μπορεί στο σύγχρονο άνθρωπο να φαίνονται φανταστικά, σε εκείνον όμως που ζούσε σε μια πρωτόγονη κοινωνία φαίνονταν αληθινά, διότι αντιπροσώπευαν τον κόσμο όπως τον έβλεπε ο ίδιος ή τις ερμηνείες του για τα ανεξήγητα φαινόμενα: τη γέννηση του κόσμου ή του ανθρώπου, τη βροχή κτλ. Η πίστη στις υπερφυσικές ικανότητες των μάγων, η σχέση με τα ζώα, η αγάπη για τη φύση, αλλά και ο σεβασμός στη δικαιοσύνη και στην τιμωρία είναι στοιχεία που πέρασαν με τα χρόνια μέσα στα παραμύθια, γοητεύοντας και προκαλώντας το θαυμασμό κάθε παιδιού.
Μια αγάπη ξεχωριστή…
Χωρίς αμφιβολία, τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των παιδιών είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η ερευνητική διάθεση και η όρεξη να επεξεργαστούν και να γνωρίσουν τον κόσμο γύρω τους, κάνοντας συχνές ερωτήσεις για τα πάντα. Τα παραμύθια έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες αυτές, απαντώντας σε πολλές απορίες τους, μέσω της περιπλάνησης σε ένα φανταστικό κόσμο!
Έτσι τα παιδιά δε βαριούνται, ανυπομονούν να ακούσουν τη συνέχεια, ενώ παράλληλα ζουν έντονα την ιστορία σαν να συμμετέχουν και τα ίδια (εκφράζουν συμπάθειες και αντιπάθειες, το επιθυμητό τέλος, ταυτίζονται με τον ήρωα κτλ.). Προσπαθώντας να πλάσουν στο μυαλό τους το σκηνικό που περιγράφετε εσείς με λόγια, ταξιδεύουν με τη φαντασία τους σε ονειρεμένους τόπους, όπου εκείνα αποφασίζουν για όλα. Αυτή η ελευθερία να δημιουργήσουν έναν κόσμο ακριβώς όπως τον θέλουν συναρπάζει τα παιδιά και δικαιολογημένα δε χορταίνουν να ακούν όμορφες ιστορίες.
Έντονος και πολύ σημαντικός ο διδακτικός χαρακτήρας!
Ας δούμε τη σημασία των κειμένων στη διάπλαση της προσωπικότητάς του:
• Δεδομένου ότι μεταδίδονται μέσω του λόγου, παροτρύνουν το μικρό ακροατή σε ένα ονειρικό ταξίδι αναζήτησης της τέλειας εικόνας που περιγράφεται, δίνοντας τροφή στη φαντασία του.
• Εμπλουτίζουν τις γνώσεις και το λεξιλόγιό του. Τα παραμύθια είναι γραμμένα με απλές λέξεις, που μπορεί εύκολα να απομνημονεύσει και να χρησιμοποιεί την ώρα που μιλάτε. Πολλά παιδιά «μεταφέρουν» στο παιχνίδι τους τις κουβέντες σας κατά την αφήγηση, αλλά και τις ίδιες τις ιστορίες, αναδιατυπώνοντάς τες ή άλλες φορές βάζοντας και τις προσωπικές τους πινελιές.
• Βοηθούν το παιδί να κατανοήσει τις έννοιες του «καλού», του «κακού», του «αγαθού», του «δίκαιου», του «πονηρού» κτλ. και παράλληλα τού μαθαίνουν τη στάση που πρέπει να τηρεί στη ζωή του (π.χ. να υποστηρίζει το δίκαιο, να εναντιώνεται στις κακές πράξεις, να εκτιμά τις καλές κτλ.).
• Μεταδίδουν τη σπουδαιότητα πολλών αξιών, όπως η φιλία, η ανθρώπινη εργασία, ο σεβασμός, η αγάπη, η οικογένεια, η πίστη, η βοήθεια κτλ., δίνοντας παράλληλα έμφαση στη σημασία των κανόνων και της τάξης για τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας.
• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να έχουν ενεργητική στάση απέναντι στη ζωή. Μέσα από τους κύριους άξονες της παραμυθιακής σύνθεσης (ανάγκη, αντιπαλότητα, αγώνας, περιπέτεια, νίκη, δικαίωση), το παιδί αντιλαμβάνεται πως οι δυσκολίες και τα εμπόδια πάντα θα υπάρχουν και δεν πρέπει να το κάνουν να παραιτείται από την προσπάθειά του να φτάσει τον εκάστοτε στόχο του. Αν έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και επιμονή, θα πετυχαίνει αυτό που θέλει.
Υπάρχουν και «κακά» παραμύθια;
Αναφορικά με τις ιστορίες στις οποίες υπάρχουν στοιχεία βίας, όπως το ξύλο, ή περιγράφονται πράξεις που δεν αποδεχόμαστε, όπως για παράδειγμα η αρπαγή του παιδιού-πρωταγωνιστή από τους γονείς του, πρέπει να τονιστεί πως ο ρόλος τους δεν είναι να τρομάξουν ή να στενοχωρήσουν τον ακροατή. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν το παιδί να γνωρίσει μερικούς από τους φόβους του και σιγά-σιγά να τους ξεπεράσει, παίρνοντας δύναμη από την εξέλιξη και το (αίσιο) τέλος του παραμυθιού.
Αθηνά Βαλανίδου - (ΒΑ) Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης, (ΜΑ) Ειδική Εκπαίδευση, (ΜΑ) Journalism and Management
«Η φαντασία στο μεγαλείο της»
Πρόκειται για την προφορική διήγηση της ζωής κάποιων ανθρώπων που βασίζεται σε απίθανα γεγονότα και σκοπό έχει κυρίως να ψυχαγωγήσει. Βασικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού είναι πως το φυσικό στοιχείο συνυπάρχει με το υπερφυσικό (π.χ. το φεγγάρι αποκτά ανθρώπινη μορφή), το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές χρησιμοποιούν απλή γλώσσα, αλλά και το ότι οι πληροφορίες για τη ζωή τους είναι οι απαιτούμενες για την πλοκή της ιστορίας. Διαφέρει από το μύθο, γιατί αυτός έχει ιερό χαρακτήρα, μιλά για πράξεις Θεών και αφορά την καταγωγή, τις ρίζες κάποιου λαού. Επίσης, διαφέρει και από την παράδοση, διότι αυτή αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο ή τόπο και είναι πιστευτή.
Στα παραμύθια συναντούμε συνήθως στοιχεία που μπορεί στο σύγχρονο άνθρωπο να φαίνονται φανταστικά, σε εκείνον όμως που ζούσε σε μια πρωτόγονη κοινωνία φαίνονταν αληθινά, διότι αντιπροσώπευαν τον κόσμο όπως τον έβλεπε ο ίδιος ή τις ερμηνείες του για τα ανεξήγητα φαινόμενα: τη γέννηση του κόσμου ή του ανθρώπου, τη βροχή κτλ. Η πίστη στις υπερφυσικές ικανότητες των μάγων, η σχέση με τα ζώα, η αγάπη για τη φύση, αλλά και ο σεβασμός στη δικαιοσύνη και στην τιμωρία είναι στοιχεία που πέρασαν με τα χρόνια μέσα στα παραμύθια, γοητεύοντας και προκαλώντας το θαυμασμό κάθε παιδιού.
Μια αγάπη ξεχωριστή…
Χωρίς αμφιβολία, τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των παιδιών είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η ερευνητική διάθεση και η όρεξη να επεξεργαστούν και να γνωρίσουν τον κόσμο γύρω τους, κάνοντας συχνές ερωτήσεις για τα πάντα. Τα παραμύθια έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες αυτές, απαντώντας σε πολλές απορίες τους, μέσω της περιπλάνησης σε ένα φανταστικό κόσμο!
Έτσι τα παιδιά δε βαριούνται, ανυπομονούν να ακούσουν τη συνέχεια, ενώ παράλληλα ζουν έντονα την ιστορία σαν να συμμετέχουν και τα ίδια (εκφράζουν συμπάθειες και αντιπάθειες, το επιθυμητό τέλος, ταυτίζονται με τον ήρωα κτλ.). Προσπαθώντας να πλάσουν στο μυαλό τους το σκηνικό που περιγράφετε εσείς με λόγια, ταξιδεύουν με τη φαντασία τους σε ονειρεμένους τόπους, όπου εκείνα αποφασίζουν για όλα. Αυτή η ελευθερία να δημιουργήσουν έναν κόσμο ακριβώς όπως τον θέλουν συναρπάζει τα παιδιά και δικαιολογημένα δε χορταίνουν να ακούν όμορφες ιστορίες.
Έντονος και πολύ σημαντικός ο διδακτικός χαρακτήρας!
Ας δούμε τη σημασία των κειμένων στη διάπλαση της προσωπικότητάς του:
• Δεδομένου ότι μεταδίδονται μέσω του λόγου, παροτρύνουν το μικρό ακροατή σε ένα ονειρικό ταξίδι αναζήτησης της τέλειας εικόνας που περιγράφεται, δίνοντας τροφή στη φαντασία του.
• Εμπλουτίζουν τις γνώσεις και το λεξιλόγιό του. Τα παραμύθια είναι γραμμένα με απλές λέξεις, που μπορεί εύκολα να απομνημονεύσει και να χρησιμοποιεί την ώρα που μιλάτε. Πολλά παιδιά «μεταφέρουν» στο παιχνίδι τους τις κουβέντες σας κατά την αφήγηση, αλλά και τις ίδιες τις ιστορίες, αναδιατυπώνοντάς τες ή άλλες φορές βάζοντας και τις προσωπικές τους πινελιές.
• Βοηθούν το παιδί να κατανοήσει τις έννοιες του «καλού», του «κακού», του «αγαθού», του «δίκαιου», του «πονηρού» κτλ. και παράλληλα τού μαθαίνουν τη στάση που πρέπει να τηρεί στη ζωή του (π.χ. να υποστηρίζει το δίκαιο, να εναντιώνεται στις κακές πράξεις, να εκτιμά τις καλές κτλ.).
• Μεταδίδουν τη σπουδαιότητα πολλών αξιών, όπως η φιλία, η ανθρώπινη εργασία, ο σεβασμός, η αγάπη, η οικογένεια, η πίστη, η βοήθεια κτλ., δίνοντας παράλληλα έμφαση στη σημασία των κανόνων και της τάξης για τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας.
• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να έχουν ενεργητική στάση απέναντι στη ζωή. Μέσα από τους κύριους άξονες της παραμυθιακής σύνθεσης (ανάγκη, αντιπαλότητα, αγώνας, περιπέτεια, νίκη, δικαίωση), το παιδί αντιλαμβάνεται πως οι δυσκολίες και τα εμπόδια πάντα θα υπάρχουν και δεν πρέπει να το κάνουν να παραιτείται από την προσπάθειά του να φτάσει τον εκάστοτε στόχο του. Αν έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και επιμονή, θα πετυχαίνει αυτό που θέλει.
Υπάρχουν και «κακά» παραμύθια;
Αναφορικά με τις ιστορίες στις οποίες υπάρχουν στοιχεία βίας, όπως το ξύλο, ή περιγράφονται πράξεις που δεν αποδεχόμαστε, όπως για παράδειγμα η αρπαγή του παιδιού-πρωταγωνιστή από τους γονείς του, πρέπει να τονιστεί πως ο ρόλος τους δεν είναι να τρομάξουν ή να στενοχωρήσουν τον ακροατή. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν το παιδί να γνωρίσει μερικούς από τους φόβους του και σιγά-σιγά να τους ξεπεράσει, παίρνοντας δύναμη από την εξέλιξη και το (αίσιο) τέλος του παραμυθιού.
Αθηνά Βαλανίδου - (ΒΑ) Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης, (ΜΑ) Ειδική Εκπαίδευση, (ΜΑ) Journalism and Management
0 comments