Γυναίκα της Υεμένης: «Σε μια υπερσυντηρητική κοινωνία, η γυναίκα γίνεται η μάνα της επανάστασης»
Γνωριμία με την Υεμένη
• Η Δημοκρατία της Υεμένης γεννήθηκε το 1990, μετά από χρόνια πολέμου και διχασμού ανάμεσα στη βόρεια και νότια Υεμένη. Το 1994 ένας μικρός εμφύλιος διατάραξε την ειρήνη που όμως έληξε με την ήττα των νοτίων και την επανένωση της Υεμένης. Εντάσεις ανάμεσά τους συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
• Στην προεδρία αναδείχθηκε το 1990 ο Αλί Αμπτουλάχ Σάλεχ, ο οποίος με «δημοκρατικές» διαδικασίες κέρδιζε τις εκλογές με ποσοστά της τάξης του 90% μέχρι και το φετινό Φεβρουάριο, οπόταν και αναγκάστηκε να παραιτηθεί.
• Η Υεμένη χαρακτηρίζεται παράδεισος των ένοπλων ισλαμικών ομάδων και το «κακό παιδί» του πλανήτη, αφού εκεί έχουν συλληφθεί αρκετοί ύποπτοι μέλη της Αλ Κάιντα.
• Χαρακτηριστικό της χώρας είναι οι παραδοσιακές στολές και το έθιμο του μασήματος του κατ, ενός ναρκωτικού, στο οποίο έχουν εθιστεί όλοι. Το 80% των ανδρών και το 60% των γυναικών κάνει σχεδόν καθημερινή χρήση. Ίσως με το «εθνικό μαστούρωμα» να ξεχνούν πως ζουν στη φτωχότερη χώρα της Μέσης Ανατολής. Το προϊόν αν και απαγορευμένο στον υπόλοιπο κόσμο, αποτελεί βασικό αγαθό παραγωγής της χώρας.
Η άλλοτε «Ευδαίμονα Αραβία» αντικαταστάθηκε από μια παραδοσιακή και συντηρητική κοινωνία, όπου άνδρες και γυναίκες ζουν σε ξεχωριστούς κόσμους. Ο κόσμος τον αντρών είναι δημόσιος, ο κόσμος των γυναικών περιορισμένος στο σπίτι.
Πολίτες Β’ Κατηγορίας
Ως τέτοιες αντιμετωπίζονται σήμερα οι γυναίκες της Υεμένης. Αρκεί να πούμε πως η χώρα κατετάγη στη τελευταία θέση της λίστας της έκθεσης του Παγκόσμιο Οικονομικού Φόρουμ για τις ανισότητες μεταξύ φύλων το 2011. Έρευνα της UNICEF έδειξε πως σχεδόν το 50% των γυναικών δημιούργησε δική του οικογένεια προτού κλείσει τα 18, (το 14% προτού κλείσει τα 15), ενώ πολλά κορίτσια αναγκάζονται να παντρευτούν από τα 8 τους χρόνια. Και όλα αυτά γίνονται υπό τις ευλογίες του κράτους, αφού ακόμα δεν έχει θεσπιστεί κατώτατο όριο για την τέλεση του γάμου. Τον Απρίλιο του 2010 είχε προταθεί στη Βουλή ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο που έθετε ως κατώτατο όριο την ηλικία των 17 ετών. Νόμος, όμως, που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των συντηρητικών βουλευτών, που όπως υποστήριξαν ο καθορισμός της κατώτατης ηλικίας γάμου έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του Ισλάμ. Εκτός απ’ το Ισλάμ όμως και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στη συνέχιση των αναγκαστικών γάμων ανηλίκων, όπως οι παραδοσιακές αντιλήψεις, η οικονομική πίεση που δέχονται τα κορίτσια από τους γονείς τους και η αξία που δίδεται στην παρθενιά των νεαρών κοριτσιών. Οι γάμοι ανήλικων παιδιών, όπως είναι λογικό, πάνε χέρι με χέρι με την αύξηση του κινδύνου πρόκλησης προβλημάτων υγείας από μια εγκυμοσύνη σε μικρή ηλικία, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την έκθεση στην οικογενειακή βία και τον αναλφαβητισμό των νεαρών κοριτσιών, και επομένως τη «θηλυκοποίηση» της φτώχειας.
Οι γυναίκες της Υεμένης δεν αντιμετωπίζονται ισότιμα, ούτε και όσον αφορά στο δικαίωμά τους στο διαζύγιο. Είναι πολύ πιο δύσκολο για μια γυναίκα να χωρίσει έναν άντρα. Ο άντρας δε χρειάζεται να δικαιολογήσει την πράξη του, πράγμα υποχρεωτικό για τη γυναίκα, που αναγκάζεται να παρουσιάσει επαρκή αιτιολόγηση στο δικαστήριο. Ακόμα και η μαρτυρία τους δεν αντιμετωπίζεται ισότιμα με αυτή των αντρών. Στο δικαστήριο η γυναίκα θεωρείται μισό άτομο, αφού «η μαρτυρία δύο γυναικών ισούται με τη μαρτυρία ενός άντρα». Αναγκάζονται να έρθουν αντιμέτωπες με ένα σωρό πρακτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, που τις περισσότερες φορές τις υποτιμούν και γελοιοποιούν. Μια σημαντική υπόθεση, που έγινε γνωστή ανά το παγκόσμιο, είναι αυτή της δεκάχρονης Nujood Ali, που κατάφερε να πάρει διαζύγιο στην ηλικία των 10 ετών, με τη βοήθεια μια εξέχουσας δικηγόρου, που συμφώνησε να την αντιπροσωπεύσει.
Και πώς να μη θεωρείται προνόμιο το δικαίωμα του διαζυγίου σε μια χώρα όπου ο άντρας αποφασίζει για το αν θα ζήσει ή όχι μια γυναίκα; Οι γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα σε θεραπεία ή εγχείρηση, αν πρώτα δε δώσει τη συγκατάθεσή του ο άντρας. Μόνο το 16% των γυναικών δέχονται τη φροντίδα γιατρού ή μαίας κατά τη διάρκεια της γέννας. Ούτε βέβαια και στην αντισύλληψη έχουν δικαίωμα, γι’ αυτό άλλωστε και η Υεμένη είναι η τέταρτη χώρα στον κόσμο με τον πιο γρήγορο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού. Μόνο το 2.7% του πληθυσμού είναι πάνω από 65 ετών, ενώ τα παιδιά ηλικίας έως και 15 ετών ξεπερνούν το 46% του συνολικού πληθυσμού. Κατά μέσον όρο οι γυναίκες της Υεμένης γεννούν έξι παιδιά, με τον πληθυσμό της χώρας να αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 700.000.
Η ανεργία έχει σκαρφαλώσει στο 40% και οι περισσότεροι πολίτες της Υεμένης ζουν με ένα ευρώ την ημέρα! Το 41.8% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και στην πλειοψηφία τους γυναίκες. Σ’ αυτό συμβάλλει και το ποσοστό αναλφαβητισμού των γυναικών που αγγίζει το 92%, ενώ μόλις τα 2% των υψηλά ιστάμενων θέσεων είναι κατειλημμένες από υπαλλήλους γένους θηλυκού.
Σ’ όλα αυτά έρχονται να προστεθούν και οι απαρχαιωμένες πεποιθήσεις και τα έθιμα άλλων εποχών, όπως ο ακρωτηριασμός των θηλυκών γεννητικών οργάνων, που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα στην Υεμένη, ακόμα και σήμερα.
Κόντρα στο ρεύμα
Σ’ αυτή την καθυστερημένη, ακόμα και για τα αραβικά δεδομένα, χώρα, σε μια τέτοια ανδροκρατούμενη κοινωνία του τρίτου κόσμου, υπάρχουν γυναίκες που έχουν το κουράγιο να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Τολμούν και έρχονται σε αντιπαράθεση με όλους και με όλα, την οικογένειά τους, την κυβέρνηση, την κοινή γνώμη, τις υπόλοιπες γυναίκες που φοβούνται να αντιδράσουν. Έχουν να αντιμετωπίσουν προκαταλήψεις, ιδεοληψίες βαθιά ριζωμένες στην υεμενική κοινωνία. Οι κίνδυνοι που μπορεί να διατρέξουν; αμέτρητοι. Περιφρόνηση, διασυρμός, γελοιοποίηση, στιγματισμός, κακοποίηση, βιασμός, φυλάκιση, δολοφονία. Μια από αυτές που τόλμησαν είναι και η Fatima Al – Ashby. Ζει στην Υεμένη και είναι ποιήτρια. Σε συνέντευξή της στην αγγλόφωνη εφημερίδα ‘Yemen Times’ αφηγήθηκε την ιστορία της. Η μητέρα της γεννήθηκε για να γεννά, έτσι πίστευε τουλάχιστον. Παντρεύτηκε στα 7 της έναν άνδρα γύρω στα 40 και έκανε 20 παιδιά. Όταν ο πατέρας της ανακάλυψε πως η Fatima έγραφε ρομαντικά μυθιστορήματα, την υποχρέωσε να παντρευτεί κάποιον απ’ τους φρουρούς του. Την έδωσε σε ένα βιαστή. Μίσησε και τον πατέρα της και το σύζυγό της και κουβαλούσε μαζί της όπλο, για να τους σκοτώσει και τους δύο. Μια μέρα ο πατέρας της την χτύπησε άσχημα. Της έσπασε τα πόδια και το ένα χέρι. Ένα χτύπημα στο κεφάλι την άφησε αναίσθητη. Όταν συνήλθε είδε δίπλα της έναν ανοιγμένο τάφο, που είχε σκάψει ο πατέρας της για να τη θάψει. Την έστειλαν στη Σαουδική Αραβία να ζήσει με τον άντρα που μισούσε. Δεν άντεξε. Του ζήτησε διαζύγιο και αυτός δέχτηκε. Ο πατέρας της, την ανάγκασε να γυρίσει πίσω. Σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την οικογένειά της. Εκτός από ποιήτρια είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία κατάφερε να κερδίσει με το σπαθί της την προσωπική της ελευθερία, την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της.
Θηλυκή διάσταση της «Αραβικής Άνοιξης»
Το θάρρος της Fatima είχαν και οι γυναίκες που συμμετείχαν στην αραβική εξέγερση, κατά του Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ. Γυναίκες που αγωνίστηκαν για την πολιτική ελευθερία τους και για τα δικαιώματά τους. Αν και στη αρχή φαίνονταν απούσες, πρωτοστάτησαν στην εξέγερση μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και τις πρωτότυπες διαδηλώσεις χωριστά από τους άντρες. Σε μια από αυτές τις διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα Σαναά, οι γυναίκες έκαψαν τις μαντίλες τους σε μια συμβολική πράξη ανυπακοής ενάντια στο καθεστώς του προέδρου τους, αλλά και ως έκφραση της οργής τους απέναντι στις φυλές και την παγκόσμια κοινότητα που δεν τις προστάτευαν από τη βίαιη καταστολή των διαμαρτυριών και τη στοχοποίηση των γυναικών και που προτιμούσαν να σωπαίνουν την ώρα που οι γυναίκες δέχονταν επίθεση.
Το κίνημα των γυναικών έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επανάσταση. Οι γυναίκες καταλάμβαναν κυβερνητικά οχήματα και αντιμετώπιζαν με ρίψεις νερού τις δυνάμεις ασφαλείας. Δημιούργησαν αυτοσχέδιο νοσοκομείο και προσέφεραν ιατρική βοήθεια όπου χρειαζόταν. Δούλευαν χωρίς φαγητό, χωρίς ξεκούραση, με αξιοζήλευτη αντοχή.
«Η μάνα της επανάστασης»
Δεσπόζουσα φυσιογνωμία του κινήματος των γυναικών της Υεμένης και ίσως το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο είναι η δημοσιογράφος Ταουακούλ Καρμάν. Από το 2005 έχει αναγνωριστεί ως γενναία υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολύ προτού μπει στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων, αφού ίδρυσε την οργάνωση «Γυναίκες Δημοσιογράφοι Χωρίς Αλυσίδες», διαμαρτυρόμενη ειρηνικά για την καταπίεση της ελευθερίας του λόγου που ασκούσε η κυβέρνηση Άλι Αμπντουλάχ Σάλεχ. Από το 2007 μέχρι και το 2010 ηγήθηκε αναρίθμητων διαδηλώσεων και διαμαρτυριών στην πρωτεύουσα Σαναά. Κατάφερε να κερδίσει το σεβασμό όλων, αφού δεν ασχολήθηκε μόνο με τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και με ευρύτερα προβλήματα της χώρας όπως η ανεργία και η φτώχεια. Από την απαρχή της Αραβικής Άνοιξης χρίστηκε «η μάνα της επανάστασης». Για τη δράση της καταδιώχθηκε και φυλακίστηκε, ενώ έγινε και απόπειρα δολοφονίας της από μια γυναίκα.
Ποτέ ξανά στην Υεμένη δε βγήκε κάποια γυναίκα απροκάλυπτα να υποστηρίξει τις θέσεις της και να έρθει αντιμέτωπη με το καθεστώς.
Τον Οκτώβριο του 2011 η Ταουακούλ Καρμάν, 32 ετών, έγινε η πρώτη γυναίκα αραβικής καταγωγής και η νεαρότερη που παρέλαβε Νόμπελ Ειρήνης. Σύμφωνα με την επιτροπή είχε επιλεγεί «για τον ειρηνικό αγώνα για την εξασφάλιση της ασφάλειας των γυναικών και του δικαιώματος των γυναικών να συμμετέχουν πλήρως σε ειρηνευτικές διαδικασίες». Και συνέχισε: «Υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, η Ταουακούλ Καρμάν διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών και στη δημοκρατία και την ειρήνη στην Υεμένη».
Εκμεταλλευόμενη τη δημοσιότητά της, προσπάθησε να προωθήσει τους στόχους της, δηλαδή την απομάκρυνση του Σάλεχ, την κατάσχεση της περιουσίας του στο εξωτερικό και την αποπομπή του ιδίου αλλά και όσων διέπραξαν εγκλήματα εναντίον των διαδηλωτών στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
«Θα τον πάμε στο δικαστήριο και αυτόν και τους ανθρώπους του. Θα τους δικάσουμε για διαφθορά και για τα εγκλήματα που έκαναν. Ο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ δε θα ξαναγυρίσει ποτέ στην εξουσία», επεσήμαινε χαρακτηριστικά.
Μετά από 33 χρόνια εξουσίας, ο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ στις 27 Φεβρουαρίου του 2012 παρέδωσε την εξουσία στο νέο Πρόεδρο μεταβατικής φάσης, τον Αμπντού Ραμπού Μανσούρ Χάντι, έπειτα από ένα χρόνο διαδηλώσεων.
Στην Υεμένη η αραβική άνοιξη ίσως να μην ερχόταν ποτέ χωρίς τη δράση της Καρμάν.
της Στέλλας Παναγιώτου
0 comments