Γονείς στα όρια της απόγνωσης…
Όλοι οι γονείς σε συνθήκες οικονομικής κρίσης προβληματίζονται. Αλλά για κάποιους ο προβληματισμός είναι τριπλός, τετραπλός, πενταπλός. Πολλαπλασιάζεται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών τους. Για άλλους γονείς, ο προβληματισμός είναι σχεδόν ασήκωτος καθώς βαραίνει μόνο τους ίδιους. Οι πολύτεκνοι και οι μονογονιοί της Κύπρου, δίνουν σκληρό αγώνα για να αντιμετωπίσουν την κρίση που μας πλήττει όλους...
Κατεβαίνουν σε πορείες διαμαρτυρίας, μιλούν για όσα τους προβληματίζουν, αντιδρούν σε μέτρα που θίγουν τα κεκτημένα τους, φωνάζουν για το δίκιο τους, δηλώνουν πως βρίσκονται σε απόγνωση. Κι όμως φαίνεται να μην εισακούγονται. Οι ομάδες των γονέων της Κύπρου, που χρειάζονται την μεγαλύτερη στήριξη, οι πολύτεκνοι και οι μονογονιοί, έχουν να αντιμετωπίσουν μια κάπως διαφοροποιημένη πραγματικότητα από αυτή των υπολοίπων. Έχουν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες ευθύνες, πολλαπλάσια έξοδα κι έχουν παράλληλα να δώσουν τον αγώνα τους για να διατηρήσουν ότι από τα κεκτημένα τους μπορεί να διατηρηθεί σε μία χώρα έτοιμη να υπογράψει δανειακές συμβάσεις και να λάβει οριζόντια ή μη οικονομικά μέτρα.
Άλλωστε όπως κι αν λάβει τα μέτρα της η πολιτεία, το σίγουρο είναι ότι θα αντιμετωπίσουμε μια εποχή λιτότητας. Μια εποχή μειωμένων επιδομάτων, συρρίκνωσης του κράτους προνοίας, αυστηροποίησης των όρων για την απόδοση της όποιας βοήθειας σε όσους αδιαμφισβήτητα το έχουν ανάγκη. Έρχονται μέρες δύσκολες και οι πολύτεκνοι και οι μονογονιοί το γνωρίζουν. Δεν φοβούνται όμως. Εξάλλου, για εκείνους τα πράγματα δεν ήρθαν ποτέ εύκολα και αβίαστα.
Οι αποκοπές των επιδομάτων
Ο προϋπολογισμός του 2013 είχε περιορισμένα κονδύλια διαθέσιμα για κοινωνικά επιδόματα. Τα πρώτα μέτρα που ψηφίστηκαν και αφορούσαν την διάθεση των επιδομάτων άνοιξαν τον δρόμο για το «ψαλίδι» που ανοιγόκλεισε πάνω από τα κεφάλια πολυτέκνων και μονογονιών. Το «ψαλίδι» έγραφε πάνω του διάφορες ανώδυνες στο μάτι αλλά επώδυνες στην τσέπη λέξεις. «Εισοδηματικά κριτήρια» και «ηλικιακά όρια», μπήκαν μεμιάς στο λεξιλόγιο πολυτέκνων και μονογονιών, που είδαν τα επιδόματα του κράτους να πετσοκόβονται ή να εξαφανίζονται εντελώς μπροστά από τα μάτια τους.
Τα επιδόματα που περιορίστηκαν με εισοδηματικά κριτήρια ή που αποκόπηκαν με την έλευση του νέου χρόνου πλήττοντας τους πολύτεκνους, αφορούν το δημόσιο βοήθημα τέκνου, μάνας, τέκνου άνω των 18 ετών και την φοιτητική χορηγία. Μάλιστα, για το θέμα της αποκοπής επιδόματος τέκνου για τα παιδιά που σπουδάζουν, οι πολύτεκνοι ζήτησαν νομική συνδρομή, αφού όπως υποστηρίζει η Παγκύπρια Οργάνωση Πολυτέκνων, τα χρήματα της φοιτητικής χορηγίας από μόνα τους δεν επαρκούν για την εξασφάλιση των σπουδών των παιδιών τους.
Όπως ανέφερε στο ΚΥΠΕ, ο Παρασκευάς Σαμάρας, Πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Πολυτέκνων: «Η φοιτητική χορηγία από μόνη της δεν είναι ικανή για κάποιους να ολοκληρώσουν τις σπουδές στους. Η πολιτεία μέχρι πέρυσι έδινε επίδομα τέκνου στους γονείς των φοιτητών που ήταν γύρω στα 110 ευρώ περίπου το μήνα, άρα το χρόνο 1300 ευρώ. Τους έδινε επίσης φοιτητική χορηγία 1700 περίπου ευρώ και στους πολύτεκνους 2300 ευρώ. Εξακολουθούν να παίρνουν οι πολύτεκνοι φοιτητική χορηγία αλλά δυστυχώς, αφαιρέθηκε το επίδομα τέκνου, τα 1300 ευρώ. Επομένως απομένουν τα 2300. Μα αυτά τα χρήματα δεν είναι ικανοποιητικά για ένα φοιτητή που προέρχεται από πολύτεκνη οικογένεια».
Σε ότι αφορά στους μονογονιούς, η θέσπιση εισοδηματικών κριτηρίων στο δημόσιο βοήθημα που λαμβάνουν, δεν είναι κάτι που τους βρίσκει αντίθετους σαν έννοια, ωστόσο όπως υποστηρίζουν είναι άδικο να συμπεριλαμβάνεται στο εισόδημα τους και η διατροφή που λαμβάνουν για το παιδί. Παράλληλα εφιστούν την προσοχή των αρμοδίων στο μέτρο που περιορίζει την λήψη κρατικής βοήθειας μόνο από μονογονιούς που είναι Κύπριοι πολίτες, αφήνοντας εκτός περιπτώσεις που ναι μεν το παιδί είναι Κύπριος πολίτης αλλά ο μονογονιός πολίτης τρίτης χώρας, χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για την παροχή κάποιου επιδόματος.
Ο ηλικιακός περιορισμός στο για πόσο το παιδί θεωρείται εξαρτώμενο μέλος από τον γονέα του είναι ένα ακόμα αγκάθι που πληγώνει τους μονογονιούς. Ιδιαίτερα με την σημερινή δυσκολία των νέων παιδιών να μπουν στην αγορά εργασίας, είναι λογικό να ανησυχούν οι μονογονιοί όταν το κράτος θα τους παρέχει επίδομα μέχρι το 20ο ή 21ο έτος ζωής του παιδιού τους. Το ερώτημα που γεννάται είναι εύλογο: Θα έχουν την ευκαιρία να σπουδάσουν τα παιδιά τους; Θα μπορέσουν να εργαστούν και να ζουν αξιοπρεπώς και ανεξάρτητα από τα 20 τους χρόνια; Η απάντηση είναι σχεδόν αυτονόητη για όλους. Όχι όμως, ως φαίνεται, και για το κράτος της οικονομικής κρίσης.
Η συμβολική κίνηση των πολυτέκνων
Οι πολύτεκνοι έχουν οργανώσει αρκετές πορείες διαμαρτυρίας για τα μέτρα που πλήττουν τα επιδόματα τους. Μάλιστα σε κάποιες από αυτές τις δυναμικές κινητοποιήσεις, σημειώθηκαν και βίαια επεισόδια, που αντανακλούν με τον καλύτερο τρόπο το πόσο κοντά στα όρια της βρίσκεται αυτή η κοινωνική ομάδα με τις πολλαπλές οικονομικές ανάγκες, με τα πολλαπλά οικονομικά «ανοιχτά» μέτωπα.
Η τελευταία αντίδραση των πολυτέκνων δεν ήταν καθόλου βίαιη αλλά ήταν άκρως πολιτική. Οι πολύτεκνοι δεν αισθάνονται πλέον πολίτες με σημασία για το κράτος και το εξέφρασαν με τον πιο συμβολικό τρόπο. Παρέδωσαν πίσω έναν σημαντικό αριθμό εκλογικών βιβλιαρίων, δίνοντας το μήνυμα ότι οι εκλογές δεν έχουν να τους προσφέρουν κάτι από την στιγμή που τα αιτήματα τους δείχνουν να μην ακούγονται. Ταυτόχρονα η αρχική συμφωνία της κυβέρνησης με την Τρόικα δεν δίνει πολλές ελπίδες για την επαναφορά των επιδομάτων τους κατόπιν εκλογών εκτός κι αν οι πολιτικοί της χώρας αποφασίσουν κάποια στιγμή να «λάβουν το μήνυμα» ότι απώλεσαν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Αυτό το μήνυμα προσπαθούν να στείλουν οι πολύτεκνοι με την κίνηση τους αυτή. Ότι τα όσα ακούγονται προεκλογικά δεν τους αφορούν, ότι η λύση που ζητούν στα προβλήματα τους και η επαναφορά των επιδομάτων πρέπει να είναι άμεση. Πρέπει να γίνει όχι στο μέλλον, όχι όταν καλυτερέψουν οι οικονομικές συνθήκες, αλλά τώρα... ή μάλλον χθες!
Την κίνηση αυτή έκανε η Επαρχιακή Επιτροπή πολυτέκνων Αμμοχώστου, ωστόσο στόχος της είναι να επεκταθεί η μορφή διαμαρτυρίας και παγκύπρια και τελικά, μέχρι την διεξαγωγή των εκλογών, να έχουν παραδοθεί περισσότερα από 2000 βιβλιάρια. Η λογική είναι πως αν ο πολιτικός κόσμος δει την εκλογική δύναμη που χάνεται μέσα από τα χέρια του, ο διάλογος με τους πολύτεκνους θα ανοίξει και πάλι.
Τα οικονομικά προβλήματα
Ο πρωτότυπος τρόπος διαμαρτυρίας των πολυτέκνων της Αμμοχώστου αλλά και οι πιο παραδοσιακοί τύποι διαμαρτυρίας των πολυτέκνων παγκύπρια που υψώνουν την φωνή τους για τα κεκτημένα τους, δεν προκύπτει από μία απληστία ή μια έλλειψη συναίσθησης για τις δύσκολες μέρες της οικονομίας της χώρας. Προκύπτει από μια βαθιά συναίσθηση της πραγματικότητας την οποία ζουν οι πολύτεκνοι.
Ήδη σε έρευνα που είχε διεξάγει η Παγκύπρια Οργάνωση Πολυτέκνων, προτού η κρίση «χτυπήσει» τα επιδόματα που ελάμβαναν οι πολύτεκνοι, το αίτημα των πολυτέκνων για μεγαλύτερη βοήθεια κυρίως στην μόρφωση των παιδιών τους ήταν εμφανές. Εμφανές ήταν επίσης και το αίτημα για την ενίσχυση του επιδόματος τέκνου, το οποίο λειτουργούσε ως το μόνο επιπλέον εισόδημα των μισών και πλέον πολύτεκνων οικογενειών που συμμετείχαν στην παγκύπρια έρευνα. Είναι λοιπόν παραπάνω από σημαντικό για τους πολυτέκνους να λαμβάνουν την βοήθεια του κράτους. Αντίθετα όμως η κρατική βοήθεια περιορίζεται και οι πολύτεκνοι έχουν να παλέψουν με όλα αυτά που διαχρονικά τους βαραίνουν (από την μόρφωση των παιδιών τους που μπορεί να σπουδάζουν και παράλληλα, μέχρι απλά την καθημερινή τους επιβίωση με πενιχρά εισοδήματα) από μειονεκτική θέση.
Μονογονιοί στα όρια της φτώχειας;
Επιπρόσθετα κοινωνικά προβλήματα και φόβος της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ζουν εδώ και μήνες κάτω από την ίδια στέγη με τις μονογονεϊκές οικογένειες. Το παράδειγμα του παρελθόντος (με τις τροποποιήσεις του 2011) έχει άλλωστε δείξει ότι όταν τα νομοθετήματα γίνονται κάτω από πίεση χρόνου, ο κίνδυνος της δημιουργίας κοινωνικών ανισοτήτων αυξάνεται. Και όπως κατά καιρούς έχει καταγγείλει ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων αυτή την φορά και πάλι αγνοήθηκε στην συζήτηση για την διαμόρφωση των όρων του νόμου που έφερε τα εισοδηματικά κριτήρια, τα ηλικιακά όρια και όλους τους υπόλοιπους περιορισμούς που τέθηκαν στους μέχρι χθες δικαιούχους επιδομάτων στήριξης.
Αρκεί κανείς να λάβει υπόψην του τα δεδομένα που προκύπτουν από έρευνα του 2007 που εκπόνησε το Intercollege, σχετικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες στην Κύπρο, για να καταλάβει πόσο επιβαρύνονται οι μονογονιοί όταν στις σημερινές οικονομικές συνθήκες χάνουν το δημόσιο βοήθημα είτε λόγω εισοδηματικών κριτηρίων (στα οποία το κράτος συμπεριλαμβάνει και το ποσό της διατροφής που αφορά τα παιδιά της οικογένειας και όχι τον μονογονιό) είτε λόγω ηλικιακών περιορισμών. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα της τελικής έκθεσης της έρευνας που αφορά τα εισοδήματα των μονογονεϊκών οικογενειών αλλά και το πως οι οικονομικές ευθύνες κατανέμονται εντός της οικογένειας.
«Ο οικογενειακός προϋπολογισμός επιβαρύνει σχεδόν αποκλειστικά τους μόνους-γονείς αφού το 74% των μονογονιών που έλαβαν μέρος στην έρευνα απάντησαν πως έχουν τον κύριο ρόλο, φέρνουν δηλαδή τα περισσότερα λεφτά στο σπίτι. Ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό μονογονιών (22,4%) δήλωσαν πως δεν έχουν αυτοί ούτε τον κύριο, ούτε το δευτερεύων ρόλο αναφορικά με το οικογενειακό εισόδημα, γεγονός που σημαίνει πως κάποια άλλα πρόσωπα της εκτεταμένης οικογένειας (7% κύρια υποστήριξη) αλλά κυρίως το κράτος, αναλαμβάνει την οικονομική τους στήριξη (12,5% κύρια υποστήριξη, 5,4% δευτερεύουσα υποστήριξη)».
Το κράτος λοιπόν είναι η κύρια οικονομική στήριξη για το 12,5% των μονογονεϊκών οικογενειών. Το ερώτημα και πάλι σχεδόν αυτόματα ξεπηδά στο μυαλό μας. Πως θα ζήσουν αυτές οι οικογένειες που αποτελούν περισσότερες από 1 στις 10 μονογονεϊκές οικογένειες της Κύπρου;
Μονογονιοί στην Κύπρο της ανεργίας
Η ίδια έρευνα αποκαλύπτει κάτι που εμπειρικά οι περισσότεροι ξέρουμε. Οι μονογονιοί έχουν πρόβλημα στην εξεύρεση εργασίας. Κι αν αυτό αποκαλύπτεται σαν το σημαντικότερο πρόβλημα των μονογονιών το 2007, σήμερα στην Κύπρο που κάθε μήνα ξεπερνά τα προηγούμενα ρεκόρ της ανεργίας της, το πρόβλημα σίγουρα εντείνεται όσο ποτέ. Το 1/5 των μονογονιών που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνεργοι.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μονογονιοί είναι «η εξεύρεση εργασίας» και μετά ακολουθούν οι οικονομικές δυσκολίες για «κάλυψη των βασικών αναγκών της οικογένειας» (π.χ. φαγητό, ρούχα, σχολείο/φροντιστήρια, λογαριασμοί νερού και ηλεκτρισμού κτλ.) αλλά και των μη-βασικών αναγκών (π.χ. λεφτά για ψυχαγωγία και προσωπική φροντίδα). Τρίτα κατά σειρά έρχονται τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μείωση των ευκαιριών για ψυχαγωγία και τους περιορισμούς που τίθενται στην κοινωνική και προσωπική τους ζωή», σημειώνει στα βασικά της συμπεράσματα η έρευνα, που από τότε αναδείκνυε τα ζητήματα τα οποία οι μονογονιοί ζητούσαν να ληφθούν υπόψην στην χάραξη κοινωνικής πολιτικής. Έξι χρόνια μετά αναρωτιέται κανείς αν ποτέ κάποιος αρμόδιος διάβασε την έρευνα.
Οι μονογονιοί ωστόσο θεωρούν ότι με έναν σωστό σχεδιασμό, ακόμα και οι δυσμενείς αυτές τροποποιήσεις θα μπορέσουν να γίνουν ανεκτές. Αρκεί να υπάρχει η στήριξη του κράτους στην μετάβαση από την «προνομιακή» εποχή, στην εποχή όπου κάθε δυσκολία θα φαντάζει μεγαλύτερη χωρίς την κρατική οικονομική βοήθεια. Όπως έχει αναφέρει σε δημοσιεύματα στον κυπριακό τύπο, η Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων, κα Έλενα Σωτηρίου, ο Σύνδεσμος έχει εισηγήσεις και προτάσεις να κάνει για την συνεργασία κρατικών φορέων, δήμων και μονογονιών ώστε να υπάρξει το πολυπόθητο μεταβατικό στάδιο για την προσαρμογή στις καινούριες οικονομικές συνθήκες. Μέχρι στιγμής ωστόσο οι εκκλήσεις του Παγκύπριου Συνδέσμου για συνεργασία δεν εισακούγονται ή τουλάχιστον δεν προωθούνται επαρκώς.
Ίσως αυτή να είναι και η πιο ρεαλιστική προσέγγιση στα σημερινά δεδομένα. Οι μονογονιοί ζητούν τα επιδόματα τους πίσω, αλλά εναλλακτικά ζητούν την ύπαρξη ενός σχεδιασμού που δεν θα αφήσει «στον αέρα» τις οικογένειες τους. Έναν σχεδιασμό που θα τους επιτρέψει να περάσουν ομαλά στα νέα οικονομικά δεδομένα που το μνημόνιο και η λιτότητα επιφυλάσσει για αυτούς. Κι είναι στο χέρι της κρατικής μηχανής να «πάρει μπροστά» και να βοηθήσει έναν αριθμό οικογενειών που ήδη βιώνουν την προκατάληψη, την ανισότητα και την οικονομική δυσκολία στο πετσί τους.
Οι μονογονιοί αυξάνονται συνεχώς
Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε ημερίδα σχετικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες φανερώνουν ότι ο αριθμός των μονογονιών αυξήθηκε σημαντικά μέσα σε μία δεκαετία στην Κύπρο. Τα στοιχεία που συνελέχθησαν την δεκαετία 1998 – 2008 αναδεικνύουν πως το ποσοστό των διαζυγίων από 160 περιπτώσεις ανά 1000 γάμους το 1998, αυξήθηκε σε 257 το 2008, γεγονός που συνέτεινε και στην αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών σε ποσοστό 3,2% του πληθυσμού της Κύπρου την ίδια χρονιά.
Την ίδια στιγμή στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών κρούουν από το 2010 τον κώδωνα του κινδύνου για τις μονογονεϊκές οικογένειες. Ο κίνδυνος της φτώχειας που διατρέχουν οι γυναίκες μονογονιοί ανεξαρτήτως ηλικίας είναι 18%, ενώ οι γυναίκες μονογονιοί με ένα τουλάχιστον παιδί διατρέχουν τον διπλάσιο κίνδυνο να ζήσουν κάτω από το όριο της φτώχειας, επισημαίνουν τα στοιχεία του Ο.Η.Ε.
Με δεδομένα τα στοιχεία αυτά και την πρωτοφανή αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, γίνεται φανερό πως η ανάγκη στήριξης των μονογονιών γίνεται περισσότερο επιτακτική από ποτέ καθώς ο κλοιός της οικονομικής κρίσης στενεύει γύρω τους.
Είναι επιτακτική η ανάγκη, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες που προκύπτουν σε καιρούς κρίσης και πλήττουν πρωταρχικά τις ευπαθείς ομάδες των πληθυσμών (όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες), μπορούν να δημιουργήσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις σε μία κοινωνία που «βράζει» μη μπορώντας να καταλάβει που πήγαν όλα όσα θεωρούσε δεδομένα. Και μια τέτοια εξέλιξη επιβαρύνει όχι μόνο όσους πλήττονται από τις περικοπές επιδομάτων αλλά ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό. Κι εκείνος είναι ήδη εύθραυστος σε καιρούς κρίσης...
Της Λίας Παπαϊωάννου
Κατεβαίνουν σε πορείες διαμαρτυρίας, μιλούν για όσα τους προβληματίζουν, αντιδρούν σε μέτρα που θίγουν τα κεκτημένα τους, φωνάζουν για το δίκιο τους, δηλώνουν πως βρίσκονται σε απόγνωση. Κι όμως φαίνεται να μην εισακούγονται. Οι ομάδες των γονέων της Κύπρου, που χρειάζονται την μεγαλύτερη στήριξη, οι πολύτεκνοι και οι μονογονιοί, έχουν να αντιμετωπίσουν μια κάπως διαφοροποιημένη πραγματικότητα από αυτή των υπολοίπων. Έχουν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες ευθύνες, πολλαπλάσια έξοδα κι έχουν παράλληλα να δώσουν τον αγώνα τους για να διατηρήσουν ότι από τα κεκτημένα τους μπορεί να διατηρηθεί σε μία χώρα έτοιμη να υπογράψει δανειακές συμβάσεις και να λάβει οριζόντια ή μη οικονομικά μέτρα.
Άλλωστε όπως κι αν λάβει τα μέτρα της η πολιτεία, το σίγουρο είναι ότι θα αντιμετωπίσουμε μια εποχή λιτότητας. Μια εποχή μειωμένων επιδομάτων, συρρίκνωσης του κράτους προνοίας, αυστηροποίησης των όρων για την απόδοση της όποιας βοήθειας σε όσους αδιαμφισβήτητα το έχουν ανάγκη. Έρχονται μέρες δύσκολες και οι πολύτεκνοι και οι μονογονιοί το γνωρίζουν. Δεν φοβούνται όμως. Εξάλλου, για εκείνους τα πράγματα δεν ήρθαν ποτέ εύκολα και αβίαστα.
Οι αποκοπές των επιδομάτων
Ο προϋπολογισμός του 2013 είχε περιορισμένα κονδύλια διαθέσιμα για κοινωνικά επιδόματα. Τα πρώτα μέτρα που ψηφίστηκαν και αφορούσαν την διάθεση των επιδομάτων άνοιξαν τον δρόμο για το «ψαλίδι» που ανοιγόκλεισε πάνω από τα κεφάλια πολυτέκνων και μονογονιών. Το «ψαλίδι» έγραφε πάνω του διάφορες ανώδυνες στο μάτι αλλά επώδυνες στην τσέπη λέξεις. «Εισοδηματικά κριτήρια» και «ηλικιακά όρια», μπήκαν μεμιάς στο λεξιλόγιο πολυτέκνων και μονογονιών, που είδαν τα επιδόματα του κράτους να πετσοκόβονται ή να εξαφανίζονται εντελώς μπροστά από τα μάτια τους.
Τα επιδόματα που περιορίστηκαν με εισοδηματικά κριτήρια ή που αποκόπηκαν με την έλευση του νέου χρόνου πλήττοντας τους πολύτεκνους, αφορούν το δημόσιο βοήθημα τέκνου, μάνας, τέκνου άνω των 18 ετών και την φοιτητική χορηγία. Μάλιστα, για το θέμα της αποκοπής επιδόματος τέκνου για τα παιδιά που σπουδάζουν, οι πολύτεκνοι ζήτησαν νομική συνδρομή, αφού όπως υποστηρίζει η Παγκύπρια Οργάνωση Πολυτέκνων, τα χρήματα της φοιτητικής χορηγίας από μόνα τους δεν επαρκούν για την εξασφάλιση των σπουδών των παιδιών τους.
Όπως ανέφερε στο ΚΥΠΕ, ο Παρασκευάς Σαμάρας, Πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Πολυτέκνων: «Η φοιτητική χορηγία από μόνη της δεν είναι ικανή για κάποιους να ολοκληρώσουν τις σπουδές στους. Η πολιτεία μέχρι πέρυσι έδινε επίδομα τέκνου στους γονείς των φοιτητών που ήταν γύρω στα 110 ευρώ περίπου το μήνα, άρα το χρόνο 1300 ευρώ. Τους έδινε επίσης φοιτητική χορηγία 1700 περίπου ευρώ και στους πολύτεκνους 2300 ευρώ. Εξακολουθούν να παίρνουν οι πολύτεκνοι φοιτητική χορηγία αλλά δυστυχώς, αφαιρέθηκε το επίδομα τέκνου, τα 1300 ευρώ. Επομένως απομένουν τα 2300. Μα αυτά τα χρήματα δεν είναι ικανοποιητικά για ένα φοιτητή που προέρχεται από πολύτεκνη οικογένεια».
Σε ότι αφορά στους μονογονιούς, η θέσπιση εισοδηματικών κριτηρίων στο δημόσιο βοήθημα που λαμβάνουν, δεν είναι κάτι που τους βρίσκει αντίθετους σαν έννοια, ωστόσο όπως υποστηρίζουν είναι άδικο να συμπεριλαμβάνεται στο εισόδημα τους και η διατροφή που λαμβάνουν για το παιδί. Παράλληλα εφιστούν την προσοχή των αρμοδίων στο μέτρο που περιορίζει την λήψη κρατικής βοήθειας μόνο από μονογονιούς που είναι Κύπριοι πολίτες, αφήνοντας εκτός περιπτώσεις που ναι μεν το παιδί είναι Κύπριος πολίτης αλλά ο μονογονιός πολίτης τρίτης χώρας, χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη για την παροχή κάποιου επιδόματος.
Ο ηλικιακός περιορισμός στο για πόσο το παιδί θεωρείται εξαρτώμενο μέλος από τον γονέα του είναι ένα ακόμα αγκάθι που πληγώνει τους μονογονιούς. Ιδιαίτερα με την σημερινή δυσκολία των νέων παιδιών να μπουν στην αγορά εργασίας, είναι λογικό να ανησυχούν οι μονογονιοί όταν το κράτος θα τους παρέχει επίδομα μέχρι το 20ο ή 21ο έτος ζωής του παιδιού τους. Το ερώτημα που γεννάται είναι εύλογο: Θα έχουν την ευκαιρία να σπουδάσουν τα παιδιά τους; Θα μπορέσουν να εργαστούν και να ζουν αξιοπρεπώς και ανεξάρτητα από τα 20 τους χρόνια; Η απάντηση είναι σχεδόν αυτονόητη για όλους. Όχι όμως, ως φαίνεται, και για το κράτος της οικονομικής κρίσης.
Η συμβολική κίνηση των πολυτέκνων
Οι πολύτεκνοι έχουν οργανώσει αρκετές πορείες διαμαρτυρίας για τα μέτρα που πλήττουν τα επιδόματα τους. Μάλιστα σε κάποιες από αυτές τις δυναμικές κινητοποιήσεις, σημειώθηκαν και βίαια επεισόδια, που αντανακλούν με τον καλύτερο τρόπο το πόσο κοντά στα όρια της βρίσκεται αυτή η κοινωνική ομάδα με τις πολλαπλές οικονομικές ανάγκες, με τα πολλαπλά οικονομικά «ανοιχτά» μέτωπα.
Η τελευταία αντίδραση των πολυτέκνων δεν ήταν καθόλου βίαιη αλλά ήταν άκρως πολιτική. Οι πολύτεκνοι δεν αισθάνονται πλέον πολίτες με σημασία για το κράτος και το εξέφρασαν με τον πιο συμβολικό τρόπο. Παρέδωσαν πίσω έναν σημαντικό αριθμό εκλογικών βιβλιαρίων, δίνοντας το μήνυμα ότι οι εκλογές δεν έχουν να τους προσφέρουν κάτι από την στιγμή που τα αιτήματα τους δείχνουν να μην ακούγονται. Ταυτόχρονα η αρχική συμφωνία της κυβέρνησης με την Τρόικα δεν δίνει πολλές ελπίδες για την επαναφορά των επιδομάτων τους κατόπιν εκλογών εκτός κι αν οι πολιτικοί της χώρας αποφασίσουν κάποια στιγμή να «λάβουν το μήνυμα» ότι απώλεσαν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Αυτό το μήνυμα προσπαθούν να στείλουν οι πολύτεκνοι με την κίνηση τους αυτή. Ότι τα όσα ακούγονται προεκλογικά δεν τους αφορούν, ότι η λύση που ζητούν στα προβλήματα τους και η επαναφορά των επιδομάτων πρέπει να είναι άμεση. Πρέπει να γίνει όχι στο μέλλον, όχι όταν καλυτερέψουν οι οικονομικές συνθήκες, αλλά τώρα... ή μάλλον χθες!
Την κίνηση αυτή έκανε η Επαρχιακή Επιτροπή πολυτέκνων Αμμοχώστου, ωστόσο στόχος της είναι να επεκταθεί η μορφή διαμαρτυρίας και παγκύπρια και τελικά, μέχρι την διεξαγωγή των εκλογών, να έχουν παραδοθεί περισσότερα από 2000 βιβλιάρια. Η λογική είναι πως αν ο πολιτικός κόσμος δει την εκλογική δύναμη που χάνεται μέσα από τα χέρια του, ο διάλογος με τους πολύτεκνους θα ανοίξει και πάλι.
Τα οικονομικά προβλήματα
Ο πρωτότυπος τρόπος διαμαρτυρίας των πολυτέκνων της Αμμοχώστου αλλά και οι πιο παραδοσιακοί τύποι διαμαρτυρίας των πολυτέκνων παγκύπρια που υψώνουν την φωνή τους για τα κεκτημένα τους, δεν προκύπτει από μία απληστία ή μια έλλειψη συναίσθησης για τις δύσκολες μέρες της οικονομίας της χώρας. Προκύπτει από μια βαθιά συναίσθηση της πραγματικότητας την οποία ζουν οι πολύτεκνοι.
Ήδη σε έρευνα που είχε διεξάγει η Παγκύπρια Οργάνωση Πολυτέκνων, προτού η κρίση «χτυπήσει» τα επιδόματα που ελάμβαναν οι πολύτεκνοι, το αίτημα των πολυτέκνων για μεγαλύτερη βοήθεια κυρίως στην μόρφωση των παιδιών τους ήταν εμφανές. Εμφανές ήταν επίσης και το αίτημα για την ενίσχυση του επιδόματος τέκνου, το οποίο λειτουργούσε ως το μόνο επιπλέον εισόδημα των μισών και πλέον πολύτεκνων οικογενειών που συμμετείχαν στην παγκύπρια έρευνα. Είναι λοιπόν παραπάνω από σημαντικό για τους πολυτέκνους να λαμβάνουν την βοήθεια του κράτους. Αντίθετα όμως η κρατική βοήθεια περιορίζεται και οι πολύτεκνοι έχουν να παλέψουν με όλα αυτά που διαχρονικά τους βαραίνουν (από την μόρφωση των παιδιών τους που μπορεί να σπουδάζουν και παράλληλα, μέχρι απλά την καθημερινή τους επιβίωση με πενιχρά εισοδήματα) από μειονεκτική θέση.
Μονογονιοί στα όρια της φτώχειας;
Επιπρόσθετα κοινωνικά προβλήματα και φόβος της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ζουν εδώ και μήνες κάτω από την ίδια στέγη με τις μονογονεϊκές οικογένειες. Το παράδειγμα του παρελθόντος (με τις τροποποιήσεις του 2011) έχει άλλωστε δείξει ότι όταν τα νομοθετήματα γίνονται κάτω από πίεση χρόνου, ο κίνδυνος της δημιουργίας κοινωνικών ανισοτήτων αυξάνεται. Και όπως κατά καιρούς έχει καταγγείλει ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων αυτή την φορά και πάλι αγνοήθηκε στην συζήτηση για την διαμόρφωση των όρων του νόμου που έφερε τα εισοδηματικά κριτήρια, τα ηλικιακά όρια και όλους τους υπόλοιπους περιορισμούς που τέθηκαν στους μέχρι χθες δικαιούχους επιδομάτων στήριξης.
Αρκεί κανείς να λάβει υπόψην του τα δεδομένα που προκύπτουν από έρευνα του 2007 που εκπόνησε το Intercollege, σχετικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες στην Κύπρο, για να καταλάβει πόσο επιβαρύνονται οι μονογονιοί όταν στις σημερινές οικονομικές συνθήκες χάνουν το δημόσιο βοήθημα είτε λόγω εισοδηματικών κριτηρίων (στα οποία το κράτος συμπεριλαμβάνει και το ποσό της διατροφής που αφορά τα παιδιά της οικογένειας και όχι τον μονογονιό) είτε λόγω ηλικιακών περιορισμών. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα της τελικής έκθεσης της έρευνας που αφορά τα εισοδήματα των μονογονεϊκών οικογενειών αλλά και το πως οι οικονομικές ευθύνες κατανέμονται εντός της οικογένειας.
«Ο οικογενειακός προϋπολογισμός επιβαρύνει σχεδόν αποκλειστικά τους μόνους-γονείς αφού το 74% των μονογονιών που έλαβαν μέρος στην έρευνα απάντησαν πως έχουν τον κύριο ρόλο, φέρνουν δηλαδή τα περισσότερα λεφτά στο σπίτι. Ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό μονογονιών (22,4%) δήλωσαν πως δεν έχουν αυτοί ούτε τον κύριο, ούτε το δευτερεύων ρόλο αναφορικά με το οικογενειακό εισόδημα, γεγονός που σημαίνει πως κάποια άλλα πρόσωπα της εκτεταμένης οικογένειας (7% κύρια υποστήριξη) αλλά κυρίως το κράτος, αναλαμβάνει την οικονομική τους στήριξη (12,5% κύρια υποστήριξη, 5,4% δευτερεύουσα υποστήριξη)».
Το κράτος λοιπόν είναι η κύρια οικονομική στήριξη για το 12,5% των μονογονεϊκών οικογενειών. Το ερώτημα και πάλι σχεδόν αυτόματα ξεπηδά στο μυαλό μας. Πως θα ζήσουν αυτές οι οικογένειες που αποτελούν περισσότερες από 1 στις 10 μονογονεϊκές οικογένειες της Κύπρου;
Μονογονιοί στην Κύπρο της ανεργίας
Η ίδια έρευνα αποκαλύπτει κάτι που εμπειρικά οι περισσότεροι ξέρουμε. Οι μονογονιοί έχουν πρόβλημα στην εξεύρεση εργασίας. Κι αν αυτό αποκαλύπτεται σαν το σημαντικότερο πρόβλημα των μονογονιών το 2007, σήμερα στην Κύπρο που κάθε μήνα ξεπερνά τα προηγούμενα ρεκόρ της ανεργίας της, το πρόβλημα σίγουρα εντείνεται όσο ποτέ. Το 1/5 των μονογονιών που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνεργοι.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μονογονιοί είναι «η εξεύρεση εργασίας» και μετά ακολουθούν οι οικονομικές δυσκολίες για «κάλυψη των βασικών αναγκών της οικογένειας» (π.χ. φαγητό, ρούχα, σχολείο/φροντιστήρια, λογαριασμοί νερού και ηλεκτρισμού κτλ.) αλλά και των μη-βασικών αναγκών (π.χ. λεφτά για ψυχαγωγία και προσωπική φροντίδα). Τρίτα κατά σειρά έρχονται τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μείωση των ευκαιριών για ψυχαγωγία και τους περιορισμούς που τίθενται στην κοινωνική και προσωπική τους ζωή», σημειώνει στα βασικά της συμπεράσματα η έρευνα, που από τότε αναδείκνυε τα ζητήματα τα οποία οι μονογονιοί ζητούσαν να ληφθούν υπόψην στην χάραξη κοινωνικής πολιτικής. Έξι χρόνια μετά αναρωτιέται κανείς αν ποτέ κάποιος αρμόδιος διάβασε την έρευνα.
Οι μονογονιοί ωστόσο θεωρούν ότι με έναν σωστό σχεδιασμό, ακόμα και οι δυσμενείς αυτές τροποποιήσεις θα μπορέσουν να γίνουν ανεκτές. Αρκεί να υπάρχει η στήριξη του κράτους στην μετάβαση από την «προνομιακή» εποχή, στην εποχή όπου κάθε δυσκολία θα φαντάζει μεγαλύτερη χωρίς την κρατική οικονομική βοήθεια. Όπως έχει αναφέρει σε δημοσιεύματα στον κυπριακό τύπο, η Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων, κα Έλενα Σωτηρίου, ο Σύνδεσμος έχει εισηγήσεις και προτάσεις να κάνει για την συνεργασία κρατικών φορέων, δήμων και μονογονιών ώστε να υπάρξει το πολυπόθητο μεταβατικό στάδιο για την προσαρμογή στις καινούριες οικονομικές συνθήκες. Μέχρι στιγμής ωστόσο οι εκκλήσεις του Παγκύπριου Συνδέσμου για συνεργασία δεν εισακούγονται ή τουλάχιστον δεν προωθούνται επαρκώς.
Ίσως αυτή να είναι και η πιο ρεαλιστική προσέγγιση στα σημερινά δεδομένα. Οι μονογονιοί ζητούν τα επιδόματα τους πίσω, αλλά εναλλακτικά ζητούν την ύπαρξη ενός σχεδιασμού που δεν θα αφήσει «στον αέρα» τις οικογένειες τους. Έναν σχεδιασμό που θα τους επιτρέψει να περάσουν ομαλά στα νέα οικονομικά δεδομένα που το μνημόνιο και η λιτότητα επιφυλάσσει για αυτούς. Κι είναι στο χέρι της κρατικής μηχανής να «πάρει μπροστά» και να βοηθήσει έναν αριθμό οικογενειών που ήδη βιώνουν την προκατάληψη, την ανισότητα και την οικονομική δυσκολία στο πετσί τους.
Οι μονογονιοί αυξάνονται συνεχώς
Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε ημερίδα σχετικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες φανερώνουν ότι ο αριθμός των μονογονιών αυξήθηκε σημαντικά μέσα σε μία δεκαετία στην Κύπρο. Τα στοιχεία που συνελέχθησαν την δεκαετία 1998 – 2008 αναδεικνύουν πως το ποσοστό των διαζυγίων από 160 περιπτώσεις ανά 1000 γάμους το 1998, αυξήθηκε σε 257 το 2008, γεγονός που συνέτεινε και στην αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών σε ποσοστό 3,2% του πληθυσμού της Κύπρου την ίδια χρονιά.
Την ίδια στιγμή στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών κρούουν από το 2010 τον κώδωνα του κινδύνου για τις μονογονεϊκές οικογένειες. Ο κίνδυνος της φτώχειας που διατρέχουν οι γυναίκες μονογονιοί ανεξαρτήτως ηλικίας είναι 18%, ενώ οι γυναίκες μονογονιοί με ένα τουλάχιστον παιδί διατρέχουν τον διπλάσιο κίνδυνο να ζήσουν κάτω από το όριο της φτώχειας, επισημαίνουν τα στοιχεία του Ο.Η.Ε.
Με δεδομένα τα στοιχεία αυτά και την πρωτοφανή αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, γίνεται φανερό πως η ανάγκη στήριξης των μονογονιών γίνεται περισσότερο επιτακτική από ποτέ καθώς ο κλοιός της οικονομικής κρίσης στενεύει γύρω τους.
Είναι επιτακτική η ανάγκη, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες που προκύπτουν σε καιρούς κρίσης και πλήττουν πρωταρχικά τις ευπαθείς ομάδες των πληθυσμών (όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες), μπορούν να δημιουργήσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις σε μία κοινωνία που «βράζει» μη μπορώντας να καταλάβει που πήγαν όλα όσα θεωρούσε δεδομένα. Και μια τέτοια εξέλιξη επιβαρύνει όχι μόνο όσους πλήττονται από τις περικοπές επιδομάτων αλλά ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό. Κι εκείνος είναι ήδη εύθραυστος σε καιρούς κρίσης...
Της Λίας Παπαϊωάννου
0 comments