Ομοφυλοφιλία: Η σκληρή πραγματικότητα
Σίγουρα υπήρξε βελτίωση. Αρκεί και μόνο να σκεφτεί κανείς ότι η (ανδρική μόνο) ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη πράξη μέχρι το 1998. Άρα έγιναν βήματα προόδου κι αυτό είναι κάτι. Βέβαια οι νομοθετικές παραλείψεις καλά κρατούν, αφού στα άρθρα του Νόμου για τα εγκλήματα μίσους ή για το λεκτικό μίσος δεν περιλαμβάνεται καμία αναφορά στους ομοφυλόφιλους και διαφυλικούς, με αποτέλεσμα τα θύματα σωματικής ή λεκτικής βίας, με μόνη αιτία το σεξουαλικό τους προσανατολισμό, να δυσκολεύονται να διεκδικήσουν το δίκιο τους.
Όμως, η Κύπρος, για τα Ευρωπαϊκά Δεδομένα, ήταν το 2011 η μόνη χώρα της Ε.Ε. που κατατασσόταν στην «κόκκινη ζώνη» των σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε ό,τι αφορά στα δικαιώματα των gay και διαφυλικών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει ακόμα να γίνουν πολλά, για να συμβαδίσει νομοθετικά με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Δύσης.
Σύμφωνα με την ILGA – Europe, την Ευρωπαϊκή δομή για την ισότητα των ΛΟΑΤ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι και Trans Gender) ατόμων, που συνέταξε τον Ευρωπαϊκό Χάρτη που κατατάσσει στην «κόκκινη ζώνη» την Κύπρο, η θέση αυτή έρχεται ως αποτέλεσμα αφενός της παράλειψης εκ μέρους της κυπριακής νομοθεσίας να συμπεριλάβει οποιαδήποτε αναφορά στο σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα του φύλου στα μέτρα κατά των διακρίσεων. Αφετέρου οφείλεται στην έλλειψη οποιασδήποτε αναγνώρισης της συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου και στην άνιση ηλικία συναίνεσης για σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ ετερόφυλων και ομόφυλων ζευγαριών (απαλείφθηκε το 2002), όπως επίσης και στο γεγονός ότι στην Κύπρο δεν έχει διοργανωθεί ποτέ Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικής Υπερηφάνειας (gay pride).
Καταγγελίες, βία και ζητήματα που «καίνε»
«Στη χώρα μας δεν υπάρχει νομοθεσία που να ποινικοποιεί την ομοφοβία, τον ομοφοβικό λόγο ή το ομοφοβικό κίνητρο ενός εγκλήματος. Συνεπώς, ο ομοφοβικός λόγος και τα ομοφοβικά αδικήματα δε διακρίνονται από τα υπόλοιπα αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου και δεν καταγράφονται ως τέτοια. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα περισσότερα ΛΟΑΤ άτομα κρύβουν το σεξουαλικό τους προσανατολισμό και δε διεκδικούν τα δικαιώματά τους». Αυτά αναφέρει έκθεση του Γραφείου της Επιτρόπου Διοικήσεως που συντάχθηκε το 2010, φανερώνοντας πως οι υπαρκτές καταγγελίες για σωματική ή ψυχολογική βία είναι ίσως μόνο η κορυφή του παγόβουνου, αφού οι περισσότεροι δεν προβαίνουν καν σε καταγγελία, γνωρίζοντας τις ελλείψεις του νόμου.
Ίσως γι’ αυτό στην έρευνα με τίτλο «Χαρτογράφηση των εμπειριών και αναγκών της ΛΟΑ κοινότητας Κύπρου» διαπιστώθηκαν υψηλά ποσοστά ψυχολογικής βίας και κακοποίησης, που συνήθως παίρνουν τη μορφή κακόβουλου κουτσομπολιού και προσβλητικών σχολίων από άγνωστους (π.χ. στο δρόμο, σε καφετέριες ή σε μπαρ), καθώς επίσης και από γνωστούς και φίλους (π.χ. σε κοινωνικές ομάδες ή το χώρο εργασίας), παρά το γεγονός ότι οι καταγγελίες που γίνονται είναι ελάχιστες. Καταγράφηκαν επίσης περιστατικά παρενόχλησης και απειλές μέσω διαδικτύου, αλλά και σοβαρές περιπτώσεις σωματικής βίας, κυρίως σε άνδρες ομοφυλόφιλους.
Δεν είναι όμως μόνο η κατοχύρωσή τους απέναντι στην ψυχολογική, λεκτική και σωματική βία, το δικαίωμα δηλαδή στην ασφάλεια, που απασχολεί στη σημερινή εποχή τη ΛΟΑΤ κοινότητα της Κύπρου. Είναι και η ισότιμη αντιμετώπισή τους ως Κυπρίων πολιτών, η «μάχη» ενάντια στις διακρίσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ίδια έρευνα, το 83% των ερωτηθέντων απάντησε ότι έχει βιώσει προβλήματα στη λήψη υπηρεσιών, λόγω του σεξουαλικού του προσανατολισμού.
Το ζήτημα της αναγνώρισης της συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου βρίσκεται επίσης υψηλά στην ατζέντα των διεκδικήσεων των ακτιβιστικών ομάδων, για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και διαφυλικών ατόμων. Είναι ζήτημα το οποίο βρίσκεται ψηλά και στην επικαιρότητα, αφού ένα κύμα νομιμοποιήσεων των gay γάμων απλώνεται το τελευταίο διάστημα στο δυτικό κόσμο και η νομική κατοχύρωση των ζευγαριών του ίδιου φύλου γίνεται πλέον απαίτηση στα χείλη της ΛΟΑΤ κοινότητας.
Τα παράπονα που καλείται να εξετάσει η Επίτροπος Διοικήσεως, σε σχέση με αιτήματα για αναγνώριση συμφώνου συμβιώσεως ή και γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, ολοένα και πληθαίνουν, ενώ το ζήτημα έχει μπει και στην πολιτική ατζέντα των υποψηφίων για την Προεδρία στις εκλογές του 2013. Δεν είναι μικρό το κομμάτι του πολιτικού κόσμου που έχει εκφραστεί θετικά για την κατοχύρωση του συμφώνου συμβίωσης. Όμως αν είναι η κοινωνία τελικά αυτή που θα υπαγορεύσει τι θα γίνει με το ζήτημα των gay γάμων στη χώρα, τότε η ΛΟΑΤ κοινότητα δεν έχει να ελπίζει μεγάλη αλλαγή στο ζήτημα, αφού έρευνα έχει αναδείξει ότι το 75% των Κυπρίων δεν εγκρίνουν τον ομοφυλοφιλικό γάμο.
Έλλειψη αποδοχής στην κυπριακή κοινωνία
Τι συμβαίνει όμως γενικά, εκτός νομοθετικών προβλημάτων και ελλείψεων, στο χώρο της κοινωνικής πραγματικότητας; Πόσο αποδεχόμαστε την ομοφυλοφιλία και πόσο μας ενοχλεί; Τα ευρήματα των διαφόρων μελετών, που έχουν διεξαχθεί από το γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως, δεν είναι ενθαρρυντικά για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας της Κύπρου.
Μελέτη, που συγκέντρωσε τα δεδομένα από έρευνες που διεξήχθησαν από το 2001 – 2006, έδειξε κάτι αρκετά ανησυχητικό. Η αρνητική άποψη της κοινωνίας αντί να μειώνεται, ακολουθώντας την ανάλογη εξέλιξη που σημειώνεται σε χώρες της Ευρώπης, αυξάνεται. Συγκεκριμένα, ενώ το 2001 το ποσοστό που θεωρούσε την ομοφυλοφιλία πάντα ή ως επί το πλείστον λάθος ήταν 67% του συνόλου των ερωτηθέντων. Το 2006, το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 80%. Παράλληλα, η ίδια μελέτη ανέδειξε ευρήματα που φανερώνουν τη μη αποδοχή των ΛΟΑΤ ατόμων από την κοινωνία σε θέσεις όπως αυτή του δασκάλου των παιδιών (σίγουρα θα είχε πρόβλημα το 61%, μάλλον θα είχε το 25%), αλλά και του baby sitter (σίγουρα πρόβλημα θα είχε το 70%, μάλλον το 23%).
Εντύπωση προκαλούν τα ευρήματα σχετικά με το πώς θα αντιμετώπιζαν οι ερωτηθέντες το ενδεχόμενο το παιδί τους να είναι ομοφυλόφιλο. Το 69% των Κυπρίων γονιών θα προσπαθούσαν να αλλάξουν την κατάσταση του ομοφυλόφιλου παιδιού τους, σαν να ήταν κάτι αναστρέψιμο. Τέλος, το 31% δεν αναγνωρίζει ισότητα στα δικαιώματα μεταξύ ετεροφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων ζευγαριών.
Εξάλλου, μια εκπομπή μόνο να παρακολουθήσει κανείς στην κυπριακή τηλεόραση, που να αφορά στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, θα ακούσει εκφράσεις όπως «ασθένεια», «ανωμαλία» και άλλους αρνητικούς χαρακτηρισμούς, που σε ό,τι αφορά τουλάχιστον στις επίσημες λίστες των ψυχικών και σωματικών νοσημάτων έχουν διαγραφεί εδώ και μια εικοσαετία τουλάχιστον. Τη δημόσια χρήση εκφράσεων που προωθούν την ομοφοβία έχει καταγγείλει και το ΑΚΟΚ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Κύπρου), συγκεκριμενοποιώντας το ζήτημα σε εκφράσεις του πολιτικού κόσμου, αλλά και της εκκλησίας.
Μήπως όλα τα παραπάνω μαρτυρούν την ύπαρξη της ομοφοβίας στους κόλπους της κοινωνίας μας; Η ομοφοβία κάνει έντονα την παρουσία της ήδη από το σχολικό περιβάλλον της Κύπρου. Ο εκφοβισμός μαθητών, στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού ή και της έκφρασης του κοινωνικού φύλου, είναι συχνό φαινόμενο στα σχολεία μας, που εκφράζεται στο λόγο, στις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά μαθητών και εκπαιδευτικών, όπως φάνηκε στα ευρήματα της πιλοτικής έρευνας που ανακοινώθηκαν στο πλαίσιο της εκστρατείας «Ασπίδα κατά της Ομοφοβίας στην Εκπαίδευση», που διοργάνωσαν οι εκπαιδευτές του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου.
Η εκστρατεία αυτή, όπως και οι εκθέσεις της Επιτρόπου διοικήσεως καταλήγουν από διαφορετική θεματική στο ίδιο συμπέρασμα. Η κατοχύρωση της προστασίας των ΛΟΑΤ ατόμων από την ψυχολογική και σωματική βία, από τη ρητορική του μίσους και την (λόγω της απουσίας κατοχύρωσης) έμμεση έγκριση τέτοιων συμπεριφορών, είναι αναγκαία και ίσως επείγουσα, ανεξάρτητα με τις προσωπικές απόψεις του καθενός για την ομοφυλοφιλία.
Να αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας
Δεν είναι ζήτημα έγκρισης ή μη της σεξουαλικής ταυτότητας κάποιου άλλου. Είναι ζήτημα κυρίως κοινωνικής ανεκτικότητας. Και ως τέτοιο οφείλει να αντιμετωπιστεί. Εκτός λοιπόν των νομικών και νομοθετικών διεργασιών που χρειάζονται για την αντιμετώπιση των διακρίσεων, χρειάζεται και η δική μας συμβολή για την απάλειψη του εκφοβισμού, των διακρίσεων, της ομοφοβίας.
Και το πρώτο βήμα για να καταφέρουμε η κοινωνία μας να γίνει λίγο περισσότερο ανεκτική, για τον οποιονδήποτε συνάνθρωπό μας, είναι να αντιμετωπίσουμε τα άβολα αισθήματα που πιθανώς μας δημιουργεί κατά πρόσωπο. Από τη μια, σαν άτομα ο καθένας μας κι από την άλλη, ως σύνολο πολιτών. Η διάκριση είναι εύκολος σύμμαχος και δυνατός εχθρός. Για να την καταπολεμήσουμε, σε όποιο επίπεδο και ανεξάρτητα με την κοινωνική ομάδα την οποία αφορά, χρειάζεται η αναγνώριση των προβλημάτων και η ψυχραιμία στην εξεύρεση λύσεων.
Τα αρχικά ΛΟΑΤ!
Μέχρι τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του '60 δεν υπήρχε συγκεκριμένη ονομασία που να περιγράφει τα άτομα που ανήκουν σε ομάδες εκτός των ετεροφυλόφιλων, εκτός φυσικά από τους υβριστικούς χαρακτηρισμούς που η ετεροφυλοφιλική κοινωνία τούς απέδιδε. Ο χαρακτηρισμός αυτών των ατόμων ως τρίτο φύλο σταμάτησε να χρησιμοποιείται μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Με την έλευση της σεξουαλική επανάστασης και αφού οι άνθρωποι άρχιζαν να οργανώνονται για τα σεξουαλικά τους δικαιώματα, χρειαζόντουσαν μια θετικού ύφους ονομασία.
Η πρώτη ονομασία που χρησιμοποιήθηκε «ομοφυλόφιλος» θεωρήθηκε ότι μεταφέρει αρνητικό υπαινιγμό και για αυτό το λόγο συνήθως στη θέση του χρησιμοποιείται η λέξη «gay», λέξη που στην κυριολεξία σημαίνει «χαρωπός» στην αγγλική γλώσσα. Όταν οι λεσβίες δημιούργησαν τη δική τους αποκλειστική σεξουαλική ταυτότητα, οι όροι ομοφυλόφιλος και λεσβία γίνανε πιο συνηθισμένοι.
Τα βήματά του ακολούθησαν γρήγορα οι Αμφισεξουαλικοί και οι Transgender (τρανσεξουαλικοί), ζητώντας αναγνώριση ως νόμιμη κατηγορία μέσα στην ευρύτερη κοινότητα. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του '80 υπήρξε μια αλλαγή στη λεσβιακή και ομοφυλοφιλική αντίληψη και δεν αποδεχόντουσαν τους τρανσεξουαλικούς και αμφισεξουαλικούς ανθρώπους. Αυτό βασίστηκε στη θεώρηση ότι οι τρανσεξουαλικοί άνθρωποι ήταν υπερβολικά «κλισέ» και ότι οι αμφισεξουαλικοί ήταν ομοφυλόφιλοι άντρες και λεσβίες που δε θέλανε να αποδεχτούν τη σεξουαλικότητά τους.
Προς το τέλος των '90 έγινε τελικά αποδεκτό το να αναφέρονται στα Λεσβιακά, Ομοφυλόφιλα, Αμφισεξουαλικά και Trangender άτομα, με ισότητα μέσα στην ίδια τους την κοινότητα.
Σημαντικές στιγμές των εκδηλώσεων περηφάνιας (PRIDE)
1969: Η έμπνευση για τις παρελάσεις υπερηφάνειας (Pride Parade) του ΛΟΑΤ κινήματος, ξεκινά την χρονιά αυτή. Οι συχνές επιδρομές αστυνομικών στα gay bar της περιοχής του Greenwich Village της Νέας Υόρκης, καταλήγουν στην σύλληψη πολλών θαμώνων του gay bar Stonewall και το ομοφυλοφιλικό κίνημα απαντά με αυθόρμητες και βίαιες διαδηλώσεις.
1970: Ένα χρόνο μετά τις διαδηλώσεις, στον ίδιο δρόμο που ξεκίνησαν οι δυναμικές αντιδράσεις στις συνεχείς διώξεις τους, την οδό Christopher του Greenwich Village, λαμβάνει χώρα η πρώτη παρέλαση υπερηφάνειας. Η παρέλαση είχε την μορφή που γνωρίζουμε ως σήμερα, όμως όχι τον τίτλο PRIDE, αφού είχε ονομαστεί Christopher Street Federation Day March!
1978: Η παρέλαση έχει διαδοθεί σε πολλές πολιτείες. Στο San Francisco, κάνει την εμφάνιση της η πρώτη σημαία με τα χρώματα του ουράνιου τόξου, που από τότε γίνεται το σύμβολο της ΛΟΑΤ κοινότητας. Η σημαία, γνωστή ως Rainbow Flag αρχικά είχε 8 χρώματα περιλαμβάνοντας ενώ το σχέδιο που έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας έχει 6 χρώματα.
1992: Η παρέλαση υπερηφάνειας περνάει με επιτυχία τον Ατλαντικό ωκεανό και έρχεται στην Ευρώπη. Η πρώτη παρέλαση σε ευρωπαϊκό έδαφος, γίνεται στο Λονδίνο εκείνη την χρονιά, με το όνομα Europride. Στόχος των διοργανωτών, να επαναλαμβάνεται ετήσια σε διαφορετική πόλη της Ευρώπης.
2003: Η Τουρκία γίνεται η πρώτη χώρα του μουσουλμανικού κόσμου που φιλοξενεί μία μικρή μεν, υπαρκτή δε παρέλαση υπερηφάνειας. Το πρώτο Pride Parade σε χώρα του Ισλάμ, ξεκινά όταν ένα μικρό γκρουπ ΛΟΑΤ συγκεντρώνονται στην Κωνσταντινούπολη. Από τότε, κάθε χρόνο η συμμετοχή αυξάνεται με αποτέλεσμα την χρονιά του 2011 να συμμετέχουν στην παρέλαση υπερηφάνειας 10.000 άτομα.
2010: Τα πρώτα στρατιωτικά άρβυλα συμμετέχουν στις παρελάσεις υπερηφάνειας στην Αμερική, αφού μετά από πολυάριθμες παρεμβάσεις στο Κογκρέσο, αίρεται την χρονιά αυτή, η πολιτική των Η.Π.Α. που απαγορεύει στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες να υπηρετούν στον στρατό. Για να το γιορτάσουν, στρατιώτες και απόστρατοι που ανήκαν στην ΛΟΑΤ κοινότητα παρέλασαν με τις στολές τους!
2011: Η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα παρέλαση υπερηφάνειας λαμβάνει χώρα στο Sao Paolo της Βραζιλίας. Την χρονιά εκείνη, η επιτυχημένη διοργάνωση φιλοξένησε περίπου 3,5 εκατομμύρια ΛΟΑΤ που εκδήλωσαν την υπερηφάνεια τους παρελαύνοντας στους δρόμους της πόλης!
2012: Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπαράκ Ομπάμα ανακηρύσσει επίσημα τον Ιούνιο ως μήνα υπερηφάνειας για την ΛΟΑΤ κοινότητας, ενώ πιο ανατολικά, στην Μόσχα της Ρωσίας τα διοικητικά δικαστήρια της χώρας βγάζουν απαγορευτική απόφαση για τις παρελάσεις υπερηφάνειας στην πόλη τους, που θα έχει ισχύ για έναν αιώνα από τώρα!
Της Λίας Παπαϊωάννου
0 comments