Βία κατά των γυναικών. Η σιωπή που δεν έσπασε ποτέ...

Στην οικογένεια, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην εργασία, στο δρόμο, στις περιοχές με πολεμικές συρράξεις, στα κυκλώματα εμπορίας, οι γυναίκες γίνονται δέκτες της ανδρικής πολύμορφης βίας και δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, είναι ανήμπορες να το αντιμετωπίσουν και επιλέγουν το δρόμο της σιωπής.

«Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διατυπωμένης ανισότητας στις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών και στις διακρίσεις κατά των γυναικών», κάπως έτσι έχει διατυπωθεί σε συνέδριο στο Πεκίνο, για το πρόγραμμα δράσης της Παγκόσμιας διάσκεψης του Ο.Η.Ε για τις γυναίκες, ο δομικός χαρακτήρας αυτού του φαινομένου. Η βία κατά των γυναικών αποτελεί και θα αποτελεί για καιρό ακόμη, άξονα δράσης πολλών διεθνών και όχι μόνο οργανισμών ισότητας. Είναι ένα φαινόμενο που είναι ορατό σε όλες τις χώρες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, το βαθμό πολιτικής σταθερότητας, το πολιτισμό ή τη θρησκεία, οδηγώντας τα θύματά του σ’ έναν ιδιότυπο κοινωνικό αποκλεισμό.

Σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις μορφές

Αρχικά, το πρόβλημα έκανε την εμφάνισή του στο χώρο της οικογένειας ή καλύτερα εκεί εστιάζονταν οι καταγγελίες και οι έρευνες διεθνών οργανισμών. Αργότερα, ανακαλύφθηκαν κι άλλες μορφές βίας και χώροι άσκησής της. Μέχρι σήμερα, έχουν αναγνωριστεί πέντε διαστάσεις της βίας και είναι η σωματική, η ψυχολογική, η οικονομική και η πνευματική. Και τα παραδείγματα δεν είναι λίγα κάθε χρόνο. Η βία, που ασκείται μέσα στην οικογένεια, είναι ίσως και η πιο διαδεδομένη και συχνή, ενώ η βία που εκδηλώνεται στο χώρο εργασίας ή σε περιόδους πολέμου, το εμπόριο γυναικών, η πορνεία και η πορνογραφία συμπληρώνουν το μακρύ κατάλογο των μορφών βίας που υπάρχουν.

Ορισμένες μορφές βίας εκδηλώνονται σε όλες τις χώρες, όπως για παράδειγμα η βία στην οικογένεια και ο βιασμός. Αλλά, υπάρχουν και άλλες μορφές βίας που κάνουν την  εμφάνισή τους μόνο σε συγκεκριμένες χώρες, όπως ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων, το κάψιμο στην πυρά των χηρών κ.ά. Είναι λίγα μόνο παραδείγματα που αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των γυναικών σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας.


Βία και Τριτοκοσμικές χώρες.
Χωρίς καμιά αμφιβολία η βία κατά των γυναικών σε όλες τις πιθανές μορφές, χώρους και διαστάσεις είναι πολύ πιο συχνή σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας.
«Αυτά τα στενά είναι σκοτεινά. Δεν υπάρχουν φώτα έξω, οπότε γίνεται πολύ επικίνδυνο. Μερικές φορές μπορεί να συναντήσεις κάποιον που έχει κακές προθέσεις και μπορεί να σου κάνει κακό. Όλα τα ψώνια, τις αγορές των λαχανικών, τις κάνουμε από την πλευρά του δρόμου. Οπότε, όταν στέλνεις το κορίτσι σου να πάρει ζάχαρη, κάποιος μπορεί να της αγγίξει το στήθος, ίσως τα οπίσθια και το παιδί τελικά το βιάζουν». Είναι τα λόγια της Άλις Γιάνγκο, κατοίκου της Κιμπέρα της μεγαλύτερης παραγκούπολης στην Κένυα. Εκείνη, και πολλές γυναίκες που ζουν εκεί, αλλά και σε παρόμοιες περιοχές, έχουν καθημερινά το φόβο βιασμού ή παρενόχλησης. Εκεί οι πιθανότητες να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη οι δράστες είναι μηδαμινές και έτσι οι γυναίκες δεν μπαίνουν σχεδόν ποτέ στη διαδικασία να  καταγγείλουν τέτοιου είδους περιστατικά.
Άλλες περιπτώσεις, όπως ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων, που κάνει την εμφάνισή του σαν έθιμο σε χώρες της Αφρικής και είναι αποτέλεσμα αμορφωσιάς ή το κάψιμο των χηρών στην πυρά, έθιμο της Ινδίας που απαιτεί της γυναίκες όταν πεθαίνει ο άντρας τους να καίγονται μαζί με το άψυχο κορμί του, θεωρούνται συχνές και πολύ φυσιολογικές. Φυσιολογικό, επίσης, θεωρείται και οι δάσκαλοι να έχουν σεξουαλικές απαιτήσεις από τα κορίτσια, για να τους βάλουν καλό βαθμό. Στην Κένυα τα κορίτσια θεωρούνται πηγή πλούτου και οι γονείς τις παντρεύουν με αντάλλαγμα κατσίκες και αγελάδες, όταν είναι ακόμα παιδιά. Στο Μπαγκλαντές, οι γονείς πουλούν τα 14χρονα κορίτσια τους σε πορνεία, ενώ είναι διαδεδομένες οι επιθέσεις συζύγων κατά των γυναικών τους με βιτριόλι. Στη Νότια Αφρική ένα κορίτσι είναι πιο πιθανό να βιαστεί, παρά να τελειώσει το σχολείο. Είναι περιστατικά που στ’ αυτιά μας το πιθανότερο να ακούγονται ακραία, μα δυστυχώς είναι πολύ συχνά και βυθίζουν στη δυστυχία εκατοντάδες γυναίκες, που για αυτές αποτελούν την καθημερινότητά τους, και από άγνοια και φόβο δεν μπορούν να τα καταγγείλουν πουθενά.

Βία κατά των γυναικών και Κύπρος

 Δυστυχώς τα νέα δεν είναι θετικά ούτε και για την Ευρώπη γενικότερα, μα ούτε και για την Κύπρο ειδικότερα. Στην Ευρώπη, η ενδοοικογενειακή βία είναι η πρώτη αιτία θανάτου ή και αναπηρίας για πολλές γυναίκες, κυρίως ηλικίας 16-44 ετών και ανάλογα με τη χώρα το 25% έως το 50% των γυναικών έχουν σίγουρα υπάρξει θύματα βίας. Κυρίως τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια αυξητική τάση, όσον αφορά στους βιασμούς και τους ξυλοδαρμούς γυναικών και κοριτσιών.

Τα πρόσφατα παραδείγματα είναι πολλά ακόμα και στη χώρα μας. Οι δεκάδες γυναίκες θύματα του γυναικολόγου στη Λάρνακα, οι δύο γυναίκες που τον περασμένο Δεκέμβρη βιάστηκαν ομαδικά, ο φρικτός θάνατος της Τζούλιας Οπόροκ και του τρίχρονου κοριτσιού της είναι μόνο μερικά πρόσφατα περιστατικά που συζητιούνται ακόμα.

Και τα στοιχεία που υπάρχουν είναι πραγματικά σοκαριστικά, τέσσερις με πέντε γυναίκες στην Κύπρο βιώνουν καθημερινά τη βία. Το 31% των Κυπρίων γνωρίζουν γυναίκα στο φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον τους, που υπήρξε θύμα ενδοοικογενειακής βίας και βίας γενικότερα. Το 69% των ερωτηθέντων στην Κύπρο χαρακτηρίζουν «συχνό» φαινόμενο την ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών. Επιπλέον, η σωματεμπορία και η σεξουαλική εκμετάλλευση ανθρώπων έχει εξελιχθεί σε μια σύγχρονη μορφή δουλείας και εκμετάλλευσης, αφού κάθε χρόνο περισσότερο από μισό εκατομμύριο άνθρωποι, που στο 80% είναι γυναίκες και κορίτσια, πωλούνται στην Ευρώπη.

Σε μια χώρα που εν έτη 2012, συνεχίζεται η πατριαρχική κουλτούρα επίρριψης ευθυνών στο θύμα/γυναίκα και όχι στο θύτη, τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολο να αλλάξουν. Γιατί για μερικούς η βία δικαιολογείται, αφού τα θύματα την προκαλούν. Αυτά ερεθίζουν τους δράστες, προκαλούν τη συμπεριφορά τους, προκαλούν τις σεξουαλικές προτάσεις και στη συνέχεια τις απωθούν. Οι γυναίκες είναι αυτές που ντύνονται προκλητικά, καπνίζουν, πίνουν, κυκλοφορούν τη νύχτα μόνες τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν τη βία εναντίον τους. Απόδειξη των πιο πάνω αποτελεί το γεγονός πως τα ποσοστά αναφοράς της βίας, αλλά και το ποσοστό καταδικών εξακολουθούν να είναι πολύ χαμηλά. Η Κύπρος έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά καταδίκης για βία κατά των γυναικών στην Ευρώπη. Είναι ένα έγκλημα που κατατρώει τα θεμέλια του κοινωνικού συστήματος, που ξεμπροστιάζει τις «ευρωπαϊκές» μας κοινωνίες και αφήνει πίσω του δυστυχισμένους ανθρώπους.


Αυξάνεται και πληθύνεται

Σε μια έρευνα που έχει γίνει από τη UNIFEM- τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα της γυναίκας, τα στοιχεία καταδεικνύουν πως το 70% των γυναικών παγκοσμίως θα βιώσουν σωματική ή ψυχική βία από τους άνδρες, κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους άνδρες είναι οι σύζυγοί τους, οι σύντροφοί τους ή κάποιος που γνωρίζουν πολύ καλά.
Παραδείγματα πολλά και λύσεις λίγες. Αφού ακόμα κι οι αριθμοί που δίνονται στη δημοσιότητα δεν αντανακλούν την πραγματικότητα. Ένα μεγάλο μέρος των γυναικών που βιώνουν τη βία σε συχνό βαθμό, το κρύβουν και δεν το καταγγέλλουν ποτέ. Οι στατιστικές του συμβουλίου Ευρώπης καταδεικνύουν πως μία στις 3 γυναίκες έχει κακοποιηθεί είτε σωματικά, είτε ψυχικά και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, έχει παρατηρηθεί μια αύξηση σε όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών στο νησί. Για παράδειγμα, τα περιστατικά βίας στην οικογένεια, που σύμφωνα με έρευνες το 87% των περιστατικών έχουν ως θύματα γυναίκες, έχουν τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Τραγική αύξηση έχει επίσης παρατηρηθεί και στα κρούσματα βιασμού και σεξουαλικής επίθεσης, παρόλο που τα περιστατικά αυτά είναι ίσως τα λιγότερο αναφερόμενα εγκλήματα στην Κύπρο. Σε ανακοίνωσή του το Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου αναφέρει πως στην Κύπρο, το πρώτο δεκάμηνο του 2011, έγιναν 821 καταγγελίες από γυναίκες για περιστατικά βίας εις βάρος τους. Η ανακοίνωση συνεχίζει λέγοντας: «Άραγε πόσες παραπάνω γυναίκες έμειναν στη σιωπή και δεν κατήγγειλαν ποτέ το γεγονός;»


Λύτρωση.. Η σιωπή που δε σπάει.

Ένα μεγάλο μέρος των γυναικών που είναι θύματα βίας δεν καταγγέλλουν το βιασμό, τη σεξουαλική παρενόχληση, το ξυλοδαρμό κ.ά. και έτσι οι έρευνες δεν είναι πλήρεις. Οι περισσότερες γυναίκες θέλουν να διαγράψουν το περιστατικό από τη μνήμη τους, δε θέλουν να μπουν στη διαδικασία να απαντήσουν σε προσωπικές ερωτήσεις και να βιώσουν ξανά στη δικαστήριο το τραυματικό περιστατικό.  Πολλές φορές δε θέλουν να αναστατώσουν την οικογένειά τους και φοβούνται τον κοινωνικό περίγυρο και τα σχόλιά του. Είναι χαρακτηριστικό πως σε περιπτώσεις όπου ο θύτης είναι μέλος της οικογένειας ή ανήκει στο ευρύτερο συγγενικό περιβάλλον, οι καταγγελίες είναι μόλις το 1% των περιστατικών που λαμβάνουν χώρα. Τραγικό, επίσης, είναι και το γεγονός πως τα περισσότερα θύματα είχαν αποταθεί στην Αστυνομία, προτού δολοφονηθούν. Είναι πολύ αργά… Όταν γυναίκες αποφασίζουν τελικά να μιλήσουν και να καταγγείλουν την κακοποίησή τους, έχουν ήδη υποστεί τουλάχιστον 35 επιθέσεις κατά μέσον όρο. 

«Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Όσο συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη», είχε πει πριν από πολλά χρόνια ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ  Κόφι Άναν και είναι εμφανές πως τίποτα δεν έχει αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου. Γυναίκες φτωχές, πλούσιες, μορφωμένες, αμόρφωτες, από όλους τους πολιτισμούς, τις θρησκείες και τις χώρες είναι τα πιθανά θύματα. Γυναικείοι οργανισμοί κάνουν πολλές προσπάθειες τόσο στο να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο και τις κοινωνίες περισσότερο, όσο και στο να πείσουν τα θύματα να καταγγείλουν τους βασανιστές τους. Πρόοδος έχει γίνει, αλλά δεν είναι ακόμα αρκετή, γιατί είναι ένα φαινόμενο που αποτελεί ένα από τα πιο μελανά σημεία του σύγχρονου πολιτισμού και τραυματίζει ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνο τις γυναίκες. Ο πολιτισμός μιας κοινωνίας αντανακλάται στην ελευθερία και στο δικαίωμα για ζωή. Και οι γυναίκες είναι ισότιμοι πολίτες, με δικαίωμα στη ζωή..



της Ζήνας Στυλιανού