Παιδική Επιθετικότητα

Η συναισθηματική ζωή του παιδιού επηρεάζει κατά μεγάλο μέρος τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Από την ομαλή ή μη εξέλιξή της καθορίζεται η όλη πορεία της ζωής του. Από τη στιγμή της γέννησής του, κάθε παιδί γίνεται μια ξεχωριστή οντότητα, με μια δική του ατομική ζωή και όλη η υπόλοιπη ζωή του θα είναι μια αυξανόμενη επιβεβαίωση της μοναδικότητάς του.

Ορισμός της Παιδικής Επιθετικότητας:
Είναι δύσκολος ο ορισμός της επιθετικότητας και κυρίως όταν αφορά στα μικρά παιδιά. Η βασική ιδέα είναι ότι πρόκειται για μία πράξη που διαπράττει ένα άτομο, με σκοπό να πληγώσει κάποιον άλλον.

Πότε παρουσιάζεται… και με ποιο τρόπο!
Η επιθετικότητα παρουσιάζεται στα παιδιά γύρω στον πρώτο χρόνο της ζωής τους  με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την ηλικία τους. Ως βρέφη χρησιμοποιούν το κλάμα. Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής εκδηλώνουν εκρήξεις οργής, κατά τις οποίες η επιθετικότητα στρέφεται κυρίως στον εαυτό τους (κλαίνε έντονα, πηδάνε πάνω κάτω ή χτυπιούνται στο πάτωμα). Αργότερα, γύρω στα δύο με τρία τους χρόνια, η επιθετικότητα εκφράζεται κυρίως προς άτομα του περιβάλλοντός τους με βρισιές, χτυπήματα ή απειλές. Τα παιδιά που χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα είναι συνήθως ανυπάκουα, αρνητικά, δείχνουν απάθεια και παρουσιάζουν αντιδραστική και προκλητική συμπεριφορά προς τα μέλη της οικογένειάς τους, το διδακτικό προσωπικό του σχολείου και γενικά προς τα άτομα που κατέχουν εξουσία.


Μορφές επιθετικής συμπεριφοράς:
Οι κυριότερες μορφές (είδη) της επιθετικότητας είναι οι εξής: α) άμεση - έμμεση β) εχθρική (εκδικητική) - συντελεστική  γ) φυσική (σωματική) -  λεκτική, οι οποίες εκδηλώνονται και ως εξής:
1. Εκρήξεις οργής: Συμβαίνουν μετά από εκνευρισμό και το παιδί στρέφεται έξαλλο κατά του εαυτού του.
2. Συναισθήματα μίσους: Περιέχει πάντα ένα στοιχείο εκδίκησης, μετά από απόρριψη ή ματαίωση.
3. Παρανοϊκή εχθρότητα: Το παιδί με παρανοϊκές τάσεις χρησιμοποιεί την προβολή σε πολύ μεγάλο βαθμό και πιστεύει ότι οι άλλοι είναι εχθρικοί απέναντί του.
4. Πειράγματα και ψευτοπαλικαρισμοί: Είναι συνήθως μια μορφή λεκτικής επιθετικότητας, μια ψυχολογική βιαιοπραγία, παρά σωματική.
5. «Άσχημη γλώσσα»: Είναι μια μορφή λεκτικής βίας, στην οποία δεν πρέπει να δίνεται καμιά απολύτως σημασία από τους άλλους.
6. Θεατρική μονοπώληση της προσοχής των άλλων: Είναι αρκετά συνηθισμένες οι προσπάθειες αυτές του παιδιού προς την αυτονομία να παίρνουν τη μορφή της θορυβώδους ορμητικότητας του αρνητισμού και της επιδειξιομανίας.
7. Εχθρότητα σε ομάδες: Μεταξύ συμμαθητών και συνομηλίκων του.

Πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής επιθετικότητας στην οικογένεια και το σχολείο:
● Στην οικογένεια: Οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν κάποια σημεία, όπως:
1. Να μην παραβιάζονται οι κανόνες της οικογένειας από τους ίδιους.
2. Να υπάρχει κλίμα αμοιβαίου σεβασμού.
3. Να επικρατεί συναισθηματική καθαρότητα και όχι σύγχυση.
4. Να παρέχονται ευκαιρίες στο παιδί για να ηρεμήσει.
5. Να συγκρατείται το παιδί σταθερά και ευγενικά κατά την εμφάνιση της επιθετικής συμπεριφοράς.
6. Η μη επιθετική συμπεριφορά να ανταμείβεται και η επιθετική να τιμωρείται άμεσα και με συγκεκριμένο τρόπο.
7. Να αποφεύγονται: ειρωνεία, αγνόηση και ο φόβος.
8. Να αναπτύσσονται προσδοκίες ανάλογες των ικανοτήτων του παιδιού.
9. Να υπάρχουν στην οικογένεια ισχυροί δεσμοί στοργικής αγάπης.
10. Να συνεργάζονται με το σχολείο και να υποστηρίζουν τις πρωτοβουλίες του.

● Στο σχολείο: Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουν τι δεν πρέπει να κάνουν, σε μια δεδομένη περίπτωση επιθετικής συμπεριφοράς.

Τι δεν πρέπει να κάνουν:
• Δε δίνουμε ανταμοιβές σε καμιά επιθετική ενέργεια.
• Αποφεύγουμε να βρίσκουμε μόνο σφάλματα στο επιθετικό παιδί.
• Δε χρησιμοποιούμε απειλές, για να το πειθαρχήσουμε.
• Δεν είμαστε εκδικητικοί, γιατί έτσι προκαλούμε εχθρότητα και μνησικακία, με αποτέλεσμα να διεγείρεται περισσότερο η επιθετικότητα του παιδιού.
• Δε γινόμαστε οι ίδιοι πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς, χαλιναγωγώντας το δικό μας επιθετικό, προκλητικό εαυτό, για να μη μας μιμούνται.
• Όχι σωματική τιμωρία, αλλά στέρηση προνομίων άμεσα, για να καταλάβει ότι είναι απόρροια της επιθετικότητάς του.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ!!!!
Ο καλύτερος χειρισμός του επιθετικού παιδιού, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια , είναι η επιβράβευση και της παραμικρής θετικής πράξης του, η αγνόηση ή τουλάχιστον η χλιαρή αντίδρασή μας στις αρνητικές και το κυριότερο η συνεχής και έμπρακτη απόδειξη της στοργής, της προσοχής και της αγάπης μας γι’ αυτό.

της Αθηνάς Βαλανίδου, (ΒΑ)  Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης - (ΜΑ) Ειδική Εκπαίδευση - (ΜΑ) Journalism and Management