Αγγίζοντας την "καυτή πατάτα" του Μεταναστευτικού

Το τελευταίο περιστατικό του βιασμού της 13χρονης στην Πάφο από 28χρονο Σύριο παράνομο μετανάστη, αναζωπύρωσε την κουβέντα για το μεταναστευτικό ζήτημα στην Κύπρο. Τα στερεότυπα που  αναμείχθηκαν με τα αληθινά γεγονότα, η έλλειψη συγκροτημένης πολιτικής για το ζήτημα των μεταναστών, η οικονομική κρίση και η αύξηση της εγκληματικότητας φτιάχνουν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ στα χέρια μας, που πρέπει να αντιμετωπιστεί πριν η σπίθα φτάσει το «εύφλεκτο μείγμα».

Ο τρόμος για την ίδια της τη ζωή κράτησε αρχικά σιωπηλή την έφηβη στην Πάφο. Η δεκατριάχρονη έζησε τον εφιάλτη της σεξουαλικής κακοποίησης στην τρυφερή αυτή ηλικία στα χέρια του 28χρονου παράνομου μετανάστη βιαστή της, που την απείλησε ότι θα τη σκοτώσει, αν δε συναινούσε στις άρρωστες ορέξεις του. Η ανήλικη μπόρεσε να σιωπήσει μέχρι τη στιγμή που ο 28χρονος αποφάσισε να τη βιάσει για δεύτερη φορά. Πόσα τραύματα θα έφερε άραγε η ψυχή του κοριτσιού που δεν κακοποιήθηκε στο δρόμο, σ’ ένα απόμερο μέρος, όπου δε θα μπορούσε να φωνάξει για βοήθεια, αλλά μέσα στο ίδιο της το σπίτι; Και μάλιστα από κάποιον που εργαζόταν σ’ αυτό; Σε ποιον να μιλούσε; Τι να εξηγούσε, όταν την ίδια στιγμή η ζωή της απειλούταν από το βιαστή της. Στη μητέρα της μπόρεσε τελικά να μιλήσει, όταν η μυστική της πληγή έγινε αβάσταχτη. Και μαζί στον ιατροδικαστή που την εξέτασε, επιβεβαιώθηκε η σκληρή αλήθεια. Η μικρή κοπέλα ήταν θύμα βιασμού.

Δεν ήταν ο πρώτος βιασμός που βγήκε στη δημοσιότητα τον τελευταίο καιρό. Αλλά αυτό που άφησε άφωνο το παγκύπριο ήταν το θράσος του φερόμενου ως δράστη. Λαθρομετανάστης που εργαζόταν παράνομα στο σπίτι του θύματος και που επέλεξε ως σκηνικό του βιασμού της το ίδιο αυτό σπίτι, το μόνο μέρος στον κόσμο στο οποίο ο καθένας μας αισθάνεται ασφαλής και προστατευμένος.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ: ΤΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΘΕΜΑ
Επόμενο ήταν η είδηση να ανοίξει και πάλι τη συζήτηση που δύσκολα ακουμπά κανείς. Αυτήν της μετανάστευσης, παράνομης και νόμιμης, που αυξάνεται ραγδαία στο νησί. Η έλλειψη σαφούς καταγραφής του αριθμού των παράνομων μεταναστών που έρχονται στη χώρα, το ζήτημα της οικονομικής ανάγκης στην οποία βρίσκονται οι άνθρωποι αυτοί, αλλά και το γεγονός ότι είναι ξένοι, για το παρελθόν των οποίων δε γνωρίζουμε τίποτα, είναι σημεία που εγείρουν προβληματισμούς, αλλά το κυριότερο  ενισχυμένα από γεγονότα σαν το τελευταίο συντηρούν επικίνδυνα στερεότυπα.

Το πρόβλημα είναι σύνθετο. Σίγουρα το γεγονός ότι η Κύπρος έχει μετατραπεί από χώρα προέλευσης μεταναστών σε χώρα υποδοχής με μεγάλη ένταση στη μετανάστευση που δέχεται τα τελευταία χρόνια είναι κάτι πρωτόγνωρο. Ενδεικτικό του πόσο ανέτοιμη ήταν η χώρα για να δεχτεί μεγάλα κύματα μετανάστευσης είναι και το γεγονός ότι οι αστυνομικές αρχές μόλις τα τελευταία 4 χρόνια καταγράφουν τους αιτητές ασύλου και τους παράνομους μετανάστες που πέφτουν στα χέρια τους, με αποτέλεσμα ο αριθμός των λαθρομεταναστών στη χώρα να παραμένει «θολό τοπίο».

Μ’ αυτό ακριβώς το θολό τοπίο να διαγράφεται μπροστά μας και με τις ειδήσεις για εγκληματικές πράξεις αλλοδαπών να μας βομβαρδίζουν, με την κρίση να απλώνει τη μέγγενη της, για να μας φυλακίσει σε μία αδιέξοδη πραγματικότητα, όπως κάθε κοινωνία που φτάνει σ’ αυτό το σημείο, έτσι κι εμείς ως μέλη της κυπριακής κοινωνίας πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, βλέποντας τις αλήθειες και τα ψέματα για τη μετανάστευση κατάματα.

ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η αύξηση της εγκληματικότητας  είναι μια πραγματικότητα στην Κύπρο και μάλιστα διαχρονική, όπως θα διαπιστώσει κανείς, αν μελετήσει τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύει ετησίως η Κυπριακή Αστυνομία . Τα τελευταία τρία χρόνια οι δείκτες των σοβαρών εγκλημάτων κινούνται προς τα επάνω. Ωστόσο δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή των ποσοστών των εγκλημάτων που πραγματοποιούνται από αλλοδαπούς και αυτών που τελούνται από Κύπριους. Πόσο ασφαλές είναι λοιπόν το συμπέρασμα που βγάζει το 81% των συμπολιτών μας που θεωρεί ότι οι μετανάστες είναι που αυξάνουν την εγκληματικότητα (όπως φανερώνει έρευνα του Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης);

Η αλήθεια είναι, θα πουν κάποιοι, ότι δε χρειάζονται στατιστικά, απλά η παρακολούθηση των ειδήσεων για πέντε συνεχόμενα βράδια θα μας πείσει ότι οι αλλοδαποί εγκληματούν περισσότερο, ακόμα κι αν στη συντριπτική τους πλειονότητα τα εγκλήματά τους αυτά αφορούν τη λεγόμενη καθημερινή εγκληματικότητα, αυτή των μικροκλοπών. Φυσικά αυτό το συμπέρασμα δεν αμβλύνει την αύξηση της εγκληματικότητας, ούτε σημαίνει πως αφού τα εγκλήματα των αλλοδαπών είναι μικρής κλίμακας είναι ταυτόχρονα και μικρής αξίας. Ακόμα και η μικροκλοπή άλλωστε ζημιώνει κάποιον συνάνθρωπό μας. Από την άλλη όμως, καθώς πρόκειται για εγκλήματα που έχουν να κάνουν με την επιβίωση στην καθημερινότητα, είναι εύλογο να μας γεννήσουν τον προβληματισμό του γιατί μια χώρα που δεν μπορεί να συντηρήσει τους μετανάστες που δέχεται, εξακολουθεί να μην οργανώνει το σύστημα καταγραφής, υποδοχής και ακολούθως ένταξης ή μη των μεταναστών στην τοπική κοινωνία, σύμφωνα με τις ανάγκες της και τις δυνατότητές της.

ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ
«Οι μετανάστες μάς παίρνουν τις δουλειές»! Πόσες φορές και σε πόσες χώρες έχουν ακουστεί αυτές οι φράσεις, που αναφέρουν τους μετανάστες ως πηγή έκρηξης της ανεργίας; Τα πράγματα δε διαφέρουν και στην κυπριακή πραγματικότητα, αφού η ίδια έρευνα του Αρχείου Μετανάστευσης και Πληθυσμού, στα συμπεράσματά της αναφέρει ότι σε ποσοστό 85% οι Κύπριοι ερωτηθέντες κατηγορούν τους μετανάστες για τα πρωτοφανή ποσοστά της ανεργίας στη χώρα. Ωστόσο δε θα πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός  ότι οι ίδιοι ερωτηθέντες απαντούν  συχνά ότι οι μετανάστες αναλαμβάνουν εργασίες που οι συμπολίτες τους δεν επιθυμούν να κάνουν (π.χ. οικοδομές, οικιακοί βοηθοί κ.ά.).

Ο συνδυασμός των δύο αυτών απαντήσεων οδηγεί σε ένα συμπέρασμα που με ασφάλεια μπορεί να βγάλει κανείς για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπου η αθρόα μετανάστευση έχει αποτελέσει πρόβλημα: Οι μέρες της ευμάρειας έχουν τελειώσει! Οι εργασίες που κάποτε οι Κύπριοι πολίτες δεν επιθυμούσαν να κάνουν, τώρα δεν αποκλείονται από το μυαλό των (μακροχρόνια κυρίως) ανέργων. Ωστόσο τώρα πια οι εργασίες αυτές γίνονται σχεδόν αποκλειστικά από μετανάστες με μικρότερες απαιτήσεις στην πληρωμή τους. Και κάπως έτσι ο φαύλος (αν και με πραγματικές ρίζες αιτίας και αιτιατού) κύκλος για το συσχετισμό ανεργίας και μεταναστών συνεχίζεται και όχι άδικα.

ΦΑΚΕΛΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Πλήττουν οι μετανάστες την οικονομία της χώρας; Καυτό τίθεται το ερώτημα, τώρα που η κρίση ξεσπά στην Κύπρο. Απασχολούμενοι σε τομείς όπου υπήρχε ζήτηση, σίγουρα οι μετανάστες μέχρι σήμερα δε ζημίωναν την οικονομία. Από την άλλη, προκλητικού ύψους επιδόματα που λαμβάνουν κατά καιρούς μετανάστες από την Κυπριακή Δημοκρατία ερεθίζουν δικαιολογημένα όσους πολίτες τα βγάζουν πέρα με δυσκολία.

Καταρχήν, να αποσαφηνίσουμε κάτι. Οι παράνομοι μετανάστες δεν μπορούν να παίρνουν επιδόματα. Κι αυτό γιατί αν εμφανιστούν στις αρχές, διατρέχουν τον κίνδυνο της απέλασης, πράγμα που δε θα μπορούσαν να ρισκάρουν. Τα επιδόματα που λαμβάνονται, λαμβάνονται από νόμιμους μετανάστες που διαμένουν στην Κύπρο και καθορίζονται με βάση τους νόμους περί ίσης αντιμετώπισης του κράτους, αλλά και με τη συμβολή νόμων του Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Δικαίου. Επιδόματα λαμβάνονται επίσης από τους αιτητές ασύλου όπως και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, κατά τη διάρκεια εξέτασης των αιτημάτων τους, οπότε και δεν έχουν το δικαίωμα να εργαστούν.

Το πρόβλημα των πολιτών προκύπτει φυσικά όχι από την ίση αντιμετώπιση, αλλά από την αξιοπιστία ή μη των ελεγκτικών αρχών για την απόδοση αυτών των επιδομάτων σε όσους νόμιμα τα δικαιούνται. Και είναι ζήτημα της κεντρικής εξουσίας να εντείνει τον έλεγχο και να μειώσει τις ασάφειες ως προς το ποιοι, πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορούν να λαμβάνουν υψηλά, αλλά και χαμηλά επιδόματα ως βοήθεια.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΞΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Σε μια χώρα τόσο περιορισμένης έκτασης και τόσο μικρού πληθυσμού όπως είναι η Κύπρος το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι εύκολο να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα. Όταν όμως το πρόβλημα είναι πια υπαρκτό, η σοφή αντιμετώπιση είναι να αναζητηθεί λύση πριν πάρει τρομακτικές διαστάσεις.

Η «καυτή πατάτα» του μεταναστευτικού είναι στα χέρια της κεντρικής εξουσίας. Και η λύση του πρέπει να αναζητηθεί σε πολλαπλά επίπεδα. Η οργάνωση στους μηχανισμούς καταγραφής και υποδοχής των μεταναστών είναι το πρώτο  βήμα. Δεν μπορείς άλλωστε να αντιμετωπίσεις κάτι που υπάρχει θεωρητικά, πρέπει με απτά και σαφή στοιχεία στα χέρια σου να σχεδιάσεις τις επόμενες κινήσεις. Με την οργάνωση της καταγραφής και το ελέγχου άλλωστε ενισχύονται και οι μηχανισμοί της αποτελεσματικής απέλασης όσων κρίνονται παράνομοι και μη δικαιούχοι ασύλου και η Κύπρος στέλνει το μήνυμα ότι οι νόμοι τηρούνται αποτελεσματικά σε αυτή τη χώρα υποδοχής.

Η αναθεώρηση της επιδοματικής πολιτικής είναι ένα δεύτερο βήμα, καθώς πρέπει να βρεθούν «νέοι κώδικες» στην Κύπρο της οικονομικής κρίσης. Οι πόροι είναι περιορισμένοι και για να διατηρηθούν οι ισορροπίες, χωρίς να καταστραφεί η κοινωνική πολιτική και η στάση ισονομίας της χώρας, η αναθεώρηση τουλάχιστον στο ζήτημα της αυστηροποίησης των κριτηρίων και των ελέγχων της απόδοσης των επιδομάτων είναι παραπάνω από αναγκαία.

Το ζήτημα της παιδείας σε μία κοινωνία που δεν μπορεί και λόγω γεωγραφικής θέσης και λόγω της ιστορίας της παρά να είναι πολυπολιτισμική είναι εξίσου σημαντικό. Η εντατικοποίηση της προσπάθειας για γνωριμία των πολιτισμών μεταξύ τους και της ομαλής ένταξης των μεταναστών στην κουλτούρα της χώρας υποδοχής είναι επίσης ζήτημα, η ευθύνη του οποίου βαραίνει την κεντρική εξουσία και κυρίως το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου, που έχει την ίδια ευθύνη απέναντι στα «δικά της παιδιά» και τα παιδιά που γεννιούνται από αλλοδαπούς εδώ, καθώς τα παιδιά ποτέ δεν επιλέγουν το πού θα γεννηθούν και είναι οι μόνοι πραγματικά αθώοι συνεπιβάτες του κόσμου μας.

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ
Όταν λοιπόν το «ζωνάρι σφίγγει», οι διεθνείς συνθήκες σπρώχνουν περισσότερους μετανάστες στην πόρτα μας (βλ. αναταραχές στη Μέση Ανατολή) και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί υστερούν, είναι εύκολο για πολλούς να βρουν τον «αποδιοπομπαίο τράγο» για τις δυσκολίες της ζωής στο πρόσωπο του μετανάστη. Χωρίς να τον αφορά το αν ο μετανάστης είναι νόμιμος ή παράνομος, αν έχει τα προσόντα ή μη για να δουλεύει, αν δικαιούται ή όχι της βοήθειας του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους στο οποίο κατέληξε. Κι εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος του λαϊκισμού και της ξενοφοβίας.

Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στο σύνολό μας ως λαού να πέσουμε στην παγίδα της ξενοφοβίας και του εύκολου «ανάθεμα». Ειδικά τη στιγμή που άλλοτε υπήρξαμε μετανάστες οι ίδιοι και δεχθήκαμε τα ίδια ακριβώς πυρά. Οι λαοί οφείλουν να έχουν μνήμη και από τη μνήμη τους αυτή να αντλούν το σεβασμό που χρειάζονται είτε ως οικοδεσπότες, είτε ως φιλοξενούμενοι σε έναν τόπο.

Η αλήθεια, λοιπόν,  βρίσκεται κάπου στη μέση. Ο σεβασμός στα δικαιώματα του άλλου, είτε είναι Κύπριος, είτε μετανάστης και ο αντίστοιχος σεβασμός του τρίτου, ξένου προσώπου προς τη χώρα που τον φιλοξενεί και τα δικαιώματα των πολιτών της, είναι η χρυσή τομή. Σε περίπτωση που αφήσουμε το σεβασμό αυτό να εκλείψει από την κουλτούρα και τη συμπεριφορά μας, οι κίνδυνοι είναι σημαντικοί και συνοψίζονται στη μικρή σε έκταση, αλλά ισχυρή σε μίσος λέξη: Ρατσισμός.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση εδώ και τώρα του προβλήματος της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης πρέπει να γίνει πρώτα και κύρια όχι για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της δικής μας και των μεταναστών, αλλά για να αποφύγουμε τις παγίδες μιας σκοτεινής πλευράς που ο εαυτός μας και οι συνθήκες μάς στήνουν.


Της Λίας Παπαϊωάννου